Kiến tạo một nền kinh tế tự cường

Báo cáo mới nhất của Ngân hàng UOB (Singapore) chỉ ra rằng, để đạt mục tiêu tăng trưởng, Việt Nam buộc phải tăng tốc đầu tư công, giảm phụ thuộc vào thương mại toàn cầu - một bài toán không dễ khi xuất khẩu nước ta đang chiếm tới 90% GDP.

Theo chuyên gia kinh tế Nguyễn Đình Cung, Việt Nam đã tận dụng tốt làn sóng dịch chuyển sản xuất, nhưng nếu không đa dạng hóa động lực tăng trưởng, chúng ta sẽ mãi là “công xưởng lắp ráp” phụ thuộc vào đơn hàng nước ngoài. Nhận định này càng có trọng lượng khi Tổng thống Mỹ Donald Trump tái tranh cử với lời hứa siết chặt nhập khẩu, đe dọa trực tiếp đến chuỗi cung ứng toàn cầu, nơi Việt Nam đang giữ vị thế then chốt.

Bài học từ Hàn Quốc những năm 1980 cho thấy, khi chuyển từ mô hình phụ thuộc xuất khẩu sang đầu tư mạnh vào R&D và hạ tầng công nghệ, họ đã vươn lên thành “con rồng châu Á”. Tương tự, Đức, nền kinh tế xuất khẩu lớn thứ ba thế giới, duy trì ổn định nhờ thị trường nội địa vững vàng và hệ thống đào tạo nghề chất lượng cao. Việt Nam có thể học hỏi từ những mô hình này bằng cách đẩy mạnh đầu tư vào giáo dục kỹ thuật và khởi nghiệp công nghệ.

Tuy nhiên, thách thức vẫn nằm ở hiệu quả sử dụng vốn. “Đầu tư công phải đi kèm cải cách thể chế, chống tham nhũng và minh bạch hóa”, ông Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, nhắc nhở. Ví dụ từ dự án đường sắt Cát Linh – Hà Đông cho thấy sự cần thiết của quản lý chặt chẽ để tránh lãng phí.

Dù UOB giữ nguyên dự báo tăng trưởng 7% cho 2025 và 7,4% cho 2026, con số này vẫn thấp hơn mục tiêu Chính phủ. Để thu hẹp khoảng cách, Việt Nam cần song hành hai chiến lược: Tận dụng tối đa lợi thế từ các FTA (như CPTPP, EVFTA) để mở rộng thị trường, đồng thời xây dựng nền tảng kinh tế nội sinh. Các doanh nghiệp như Vingroup hay THACO cần đi tiên phong khi chuyển hướng đầu tư vào công nghệ cao và nông nghiệp sạch, giảm dần phụ thuộc vào lắp ráp gia công.

Bài học từ cuộc khủng hoảng tài chính châu Á 1997 cảnh báo, những nền kinh tế phụ thuộc vào vốn ngoại và xuất khẩu thô sơ sẽ sụp đổ đầu tiên khi sóng gió ập đến. Việt Nam chắc chắn sẽ không nằm ngoài quy luật đó.

Nhìn chung, Việt Nam đang đứng trước ngã rẽ: tiếp tục là “công xưởng” phụ thuộc vào đơn hàng ngoại, hay chủ động kiến tạo một nền kinh tế tự cường hơn. Câu trả lời phụ thuộc vào cách doanh nghiệp hành động trong giai đoạn tới. Tăng đầu tư công chỉ là bước khởi đầu, quan trọng hơn là xây dựng một hệ sinh thái kinh tế đa dạng, nơi thương mại quốc tế là đòn bẩy chứ không phải điểm tựa duy nhất.

Như Tổng Bí thư Tô Lâm khẳng định: Một nền kinh tế cường thịnh không thể chỉ dựa vào khu vực nhà nước hay đầu tư nước ngoài, mà phải dựa vào nội lực là khu vực tư nhân vững mạnh, đóng vai trò tiên phong trong đổi mới và phát triển đất nước. Nền kinh tế quốc gia chỉ thực sự cường thịnh khi toàn dân tham gia lao động tạo ra của cải vật chất, một xã hội mà người người, nhà nhà, ai cũng hăng say lao động.