KINH TẾ 2023: Chuyên gia đề xuất giải pháp lành mạnh hóa thị trường chứng khoán

>>> DỰ BÁO 2023: (Kỳ 6) Chính sách tín dụng đặc biệt cho nhà ở xã hội

Phát biểu tại Hội thảo chuyên đề “Lành mạnh hoá thị trường tài chính và bất động sản, phát triển nhanh và bền vững nền kinh tế” trong khuôn khổ Diễn đàn Kinh tế Việt Nam năm 2023, Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi cho biết, trong thời gian qua thị trường vốn đã từng bước là kênh huy động vốn chung và dài hạn, quan trọng cho các doanh nghiệp, trong đó có doanh nghiệp bất động sản. Quy mô thị trường vốn tăng trưởng bình quân 28,5% giai đoạn 2016-2021.

Đến cuối tháng 11/2022 quy mô của thị trường vốn đạt 105% GDP năm 2021. Trong đó quy mô vốn hoá của thị trường cổ phiếu tương đương 64% GDP. Quy mô của thị trường trái phiếu đạt 41% GDP, trong đó trái phiếu doanh nghiệp đạt 15% GDP. Quy mô huy động vốn qua thị trường vốn giai đoạn 2021-2021 đạt trên 5 triệu tỷ đồng, tương đương 30% tổng mức vốn đầu tư của toàn xã hội.

Trong bối cảnh đó, theo ông Chi, Bộ Tài chính đã triển khai các giải pháp chủ trương chính sách của Đảng để tiếp tục tái cơ cấu nền kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế, thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân trong đó tập trung phát triển thị trường vốn, thị trường chứng khoán nhằm khơi thông nguồn vốn chung và dài hạn cho nền kinh tế phát triển.

Theo đó, ông Chi khái quát và nhắc đến thị trường vốn và tài chính ngày càng hoàn thiện về cấu trúc và quy mô, đóng vai trò quan trọng trong việc huy động các nguồn lực cho đầu tư phát triển nền kinh tế, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội.

“Thị trường ngày càng phát triển cân bằng giữ thị trường tiền tệ và thị trường vốn; giữa thị trường cổ phiếu và thị trường trái phiếu; giữa thị trường trái phiếu Chính phủ và trái phiếu doanh nghiệp góp phần vào tái cơ cấu nợ công, đầu tư công, cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước và đóng góp chung vào sự phát triển kinh tế”, ông Chi nói.

Thứ trưởng Bộ Tài chính cũng đánh giá, thị trường bất động sản cũng là thị trường quan trọng của nền kinh tế có vai trò thu hút các nguồn lực và tạo ra các tài sản cố định, thúc đẩy nhiều ngành lĩnh vực khác cùng phát triển như: xây dựng, sản xuất công nghiệp, du lịch. Nhu cầu vốn cho thị trường bất động sản cũng rất lớn và đa dạng bao gồm vốn tự có của doanh nghiệp, vốn tín dụng ngân hàng, vốn từ thị trường cổ phiếu, và vốn đầu tư trực tiếp từ nước ngoài. Thông qua thị trường vốn, các doanh nghiệp bất động sản huy động được khối lượng vốn lớn qua phát hành cổ phiếu, trái phiếu để thực hiện các dự án đầu tư.

Ông Chi cũng cho biết, hiện nay trên thị trường đã có 280 doanh nghiệp phát hành trái phiếu để huy động vốn chung và dài hạn. Trong năm 2021 các doanh nghiệp bất động sản và xây dựng phát hành trái phiếu doanh nghiệp để huy động vốn chiếm 33,6% tổng khối lượng trái phiếu doanh nghiệp phát hành. Khối lượng huy động vốn thông qua cổ phiếu của các doanh nghiệp bất động sản đại chúng chiếm 25% khối lượng phát hành năm 2021.

Như vậy, bên cạnh kênh tín dụng ngân hàng thì thị trường vốn đã trở thành kênh dẫn vốn chung dài hạn quan trọng của các doanh nghiệp bất động sản, và giảm cung vốn từ kênh tín dụng ngân hàng. “Bộ Tài chính sẽ thực hiện các giải pháp để phát triển thị trường vốn hoạt động an toàn, ổn định, hiệu quả, có cơ cấu hợp lý cân đối giữa thị trường tiền tệ và thị trường vốn, thị trường cổ phiếu, thị trường trái phiếu, và thị trường chứng khoán “tái sinh” trong thời gian tới”, ông Chi cho hay.

Trong khi đó, ông Cấn Văn Lực, kinh tế trưởng của BIDV, chuyên gia tài chính tiền tệ đã đưa ra bức tranh chung của thị trường tài chính, trong đó nhấn mạnh đặc biệt đến thị trường trái phiếu doanh nghiệp, sức khoẻ của thị trường chứng khoán.

Theo TS. Cấn Văn Lực, với việc siết lại tiêu chuẩn về đầu tư trái phiếu doanh nghiệp của các tổ chức tín dụng tại Thông tư 16/2021 và Nghị định 65/2022, thị trường đối mặt với những điều chỉnh mạnh. Ông Lực đề nghị Chính phủ cho sửa đổi quy định pháp luật với mức độ "cân bằng" và phù hợp giữa "kiểm soát" rủi ro và "hỗ trợ" phát triển lành mạnh.

>>>DỰ BÁO 2023: (Kỳ 4) Mở rộng không gian cho mô hình kinh tế mới

Về nhận định thị trường trái phiếu, chuyên gia Cấn Văn Lực cho rằng vấn đề thanh khoản của thị trường trái phiếu doanh nghiệp và rủi ro liên thông giữa thị trường này với thị trường tiền tệ, thị trường tài sản sẽ là rủi ro mang tính trọng yếu trong năm 2023-2024. Đại diện BIDV đề xuất Chính phủ chỉ đạo có phương án, giải pháp cụ thể, khả thi giải quyết rủi ro TPDN này.

Về phía Bộ Tài chính, Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước, ông Lực đề xuất hai cơ quan này nên sớm phát triển các sản phẩm chứng khoán phái sinh mới như hợp đồng tương lai trên chỉ số cố phiếu khác, hợp đồng tương lai trên cổ phiếu đơn lẻ, hợp đồng quyền chọn... nhằm đa dạng hóa sản phẩm, khắc phục hạn chế của hợp đồng tương lai chỉ số VN30 hiện tại, thu hút các nhà đầu tư trong và ngoài nước. 

Theo TS. Cấn Văn Lực, với quy mô phát hành lớn trong giai đoạn 2018-2021 và thời hạn khoảng 4 năm thì sẽ có một khối lượng TPDN đáng kể sẽ đáo hạn trong giai đoạn 2023- 2025 (khoảng hơn 700 nghìn tỷ đồng, chưa tính tiền lãi). 

Hai nhóm ngành phát hành TPDN nhiều nhất là NHTM và bất động sản. Trong đó, TPDN được phát hành bởi các ngân hàng thương mại hầu như rất ít rủi ro, do đặc thù riêng, chủ yếu được phát hành bởi các ngân hàng có quy mô lớn, kết quả kinh doanh khá tốt và ổn định.

Bên cạnh đó, tính công khai, minh bạch được đảm bảo do các đa số NHTM đã được kiểm toán độc lập, kiểm toán quốc tế và niêm yết trên sàn chứng khoán; việc phát hành trái phiếu của NHTM phải tuân thủ các quy định chặt chẽ của NHNN về các tỷ lệ đảm bảo an toàn… Vì lẽ đó, các NHTM phát hành trái phiếu thường không có tài sản đảm bảo (chủ yếu đảm bảo bởi các đặc thù trên) và quy trình, thủ tục cũng có những khác biệt so với DN SXKD thông thường.

Đối với nhóm bất động sản, theo TS. Cấn Văn Lực, hiện các doanh nghiệp bất động sản đã phát hành gần 215.000 tỷ đồng năm 2021 và 10 tháng đầu năm 2022 là 50.000 tỷ đồng trái phiếu doanh nghiệp xếp thứ 2 về khối lượng, sau các TCTD, với lãi suất trung bình là 10,35%/năm (theo VBMA). 

Hiện doanh nghiệp bất động sản đang chiếm tỷ trọng 20% lượng trái phiếu phát hành, chỉ sau các TCTD. Theo đó, lượng trái phiếu đáo hạn của các DN BĐS cũng rất lớn, nhất là 2 năm tới (khoảng 115 nghìn tỷ đồng/năm), chưa tính tiền lãi. 

Đối với thị trường chứng khoán, ông Lực cho biết, dòng tiền vào TTCK Việt Nam sụt giảm mạnh so với 2 năm trước. Hiện tượng này là do hầu hết những dòng tiền chính đổ vào TTCK Việt Nam thời gian qua đều giảm. 

"Nhà đầu tư nước ngoài không còn được tiếp cận nguồn vốn giá rẻ dễ dàng như trước do các gói hỗ trợ đã chấm dứt, lãi suất thấp đã không còn, thanh khoản thị trường tài chính toàn cầu eo hẹp hơn và hệ thống ngân hàng toàn cầu cũng thắt chặt điều kiện cho vay do e ngại rủi ro suy thoái, rủi ro tài chính toàn cầu tăng lên", TS. Lực nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, theo đại diện của BIDV, dòng tiền của nhà đầu tư trong nước cũng bị hạn chế trong bối cảnh doanh nghiệp gặp khó khăn hơn trong việc tiếp cận nguồn vốn tín dụng do năng lực tài chính suy giảm, hạn mức tăng trưởng tín dụng kiểm soát chặt chẽ; phát hành TPDN khó khăn hơn sau những vụ việc vi phạm qui định vừa qua và quy định luật pháp theo hướng chặt chẽ hơn; giải ngân đầu tư công còn chậm, vòng quay vốn chậm, chi phí đầu vào tăng và doanh nghiệp nợ đọng lẫn nhau... khiến lượng vốn dành cho hoạt động đầu tư của DN bị giảm đi đáng kể.

Theo ông Cấn Văn Lực nêu, niềm tin của nhà đầu tư chứng khoán đang giảm mạnh, lý do ngoài những tác động tiêu cực từ bối cảnh kinh tế thế giới cũng như rủi ro, thách thức gia tăng; tâm lý nhà đầu tư còn chịu ảnh hưởng từ những vụ việc vi phạm pháp luật, khởi tố, bắt tạm giam lãnh đạo của một số doanh nghiệp lớn, cùng các biện pháp chấn chỉnh TTCK và BĐS trong thời gian qua, cùng với một số thông tin sai sự thật trên mạng xã hội.

“Không chỉ cổ phiếu của những doanh nghiệp vi phạm mà còn cả những cổ phiếu khác cũng bị bán tháo do tâm lý lo ngại, thận trọng lan rộng, dẫn đến nhiều giá cổ phiếu giảm sàn", vị chuyên gia nhận định.

Theo ông Lực, nhiều nhà đầu tư đang bắt đầu dịch chuyển sang những kênh đầu tư ít rủi ro hơn như tiền gửi ngân hàng (đặc biệt trong bối cảnh lãi suất huy động đang tăng lên), dẫn đến việc thanh khoản thị trường sụt giảm, từ đó tạo ra vòng xoáy tác động tiêu cực đến tâm lý nhà đầu tư cá nhân và kéo giá cổ phiếu tiếp tục giảm sâu. 

"Tâm lý đám đông khá phổ biến trên thị trường, tác động của tâm lý đám đông lên TTCK Việt Nam còn đặc biệt mạnh hơn so với ở những quốc gia khác", đại diện BIDV nhấn mạnh.