Kinh tế biên mậu (Bài 1): Tận thấy ở cửa khẩu Lao Bảo - Quảng Trị

Ấn tượng qua những con số

Sự cố nông sản tắc nghẽn tại các cửa khẩu phía Bắc đặt ra đòi hỏi đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, cửa khẩu quốc tế Lao Bảo (Quảng Trị) là cửa ngõ đầy tiềm năng.

>> Quảng Trị: Sức sống mới trên đảo Cồn Cỏ

Có mặt tại cửa khẩu Lao Bảo một buổi sáng cuối năm, tận thấy cảnh các chiến sĩ biên phòng và lực lượng Hải quan trong bộ đồ bảo hộ kín mít, tất bật hướng dẫn phân luồng, làm thủ tục thông quan đoàn xe container nối đuôi dài ắp đầy hàng hóa. Đó là dấu hiệu tràn đầy sức sống của một khu kinh tế từng rất được kỳ vọng.

Khu nhà làm việc của lực lượng Hải quan rộng rãi nhưng không quá nhiều nhân viên thừa hành nhờ ứng dụng đăng ký online 100% thủ tục xuất nhập cảnh. Ông Lê Tuấn Anh, Chi cục trưởng Chi cục Hải quan cửa khẩu Lao Bảo cung cấp cho phóng viên Diễn đàn Doanh nghiệp con số ấn tượng: Kết thúc năm 2021 có 117.881 lượt phương tiện xuất nhập cảnh, tổng lượng hàng hóa 2,6 triệu tấn, trị giá 12 tỷ USD, tăng hơn 36% so với năm 2020.

Sở dĩ ấn tượng là bởi, Trung bộ không là trung tâm kinh tế lớn, và bối cảnh dịch bệnh khiến chuỗi cung ứng đứt gãy, tắc nghẽn trên quy mô toàn cầu. Vì vậy, kết quả này cho thấy, Lao Bảo dù không thịnh vượng như xưa nhưng bản thân nơi này vốn dĩ được mặc định vai trò rất quan trọng trong hành lang kinh tế Đông-Tây.

Không ít băn khoăn

Trong số 12 tỷ USD hàng hóa qua Lao Bảo, chỉ có khoảng 500 triệu USD hàng trong nước, còn lại là hàng “mượn đường” Việt Nam từ Úc, Mỹ, Canada, Trung Quốc gồm phế liệu giấy, than đá, thiết bị điện tử, linh kiện ô tô, hóa chất, hàng may mặc, tiêu dùng, bia rượu,...

Tuyến hàng đi gồm bột giấy, linh kiện máy tính, lốp ô tô, lốp máy bay từ Singapore, Malaysia, Thái Lan, Lào về các cảng miền Trung Việt Nam đi Trung Quốc, Hồng Công, châu Âu.

Lao Bảo đảm nhiệm rất tốt vai trò là điểm nút trong chuỗi cung ứng, phôi thai của một trung tâm logictics. Nhưng với nhiệm vụ trong nước - giúp nông sản Việt đa dạng hóa thị trường thì chưa làm được. Vì sao nông sản cứ dồn về Trung Quốc trong khi hàng loạt cửa khẩu ở Miền Trung chỉ dùng để tạm nhập tái xuất hàng quốc tế?

Tất nhiên, đây là chuyện riêng của ngành hàng nông sản. Một con đường tương tự, nông sản Việt Nam có thể bán sang Lào, Myanmar nhiều hơn, hoặc từ đây vào Trung Quốc như cách hàng Mỹ, Úc, Canada qua Việt Nam vào Đông Nam Á - nhằm mục đích giảm tải cửa khẩu phía Bắc, giảm rủi ro một khi phía Trung Quốc biến động chính sách. Đây là vấn đề vĩ mô, lâu dài nhưng không thể không giải quyết, càng sớm càng tốt.

>> MDF Quảng Trị và cú "bẻ lái" ngoạn mục

Trước mắt Lao Bảo cần thêm một lần được hưởng chính sách đặc biệt (ưu đãi thuế quan) để kích thích thương mại. Đầu tư hạ tầng đường sá, khu công nghiệp cũng như thu hút nhà đầu tư để chủ động tạo ra nguồn hàng tại chỗ.

Mọi thứ vẫn ở thì tương lai nếu khu kinh tế Đông Nam Quảng Trị phát huy công năng. Nhưng cũng phải thấy rằng chưa có nhiều doanh nghiệp trong lĩnh vực chế tạo, sản xuất chọn Quảng Trị làm điểm đến xây dựng nhà máy.

Tuyến đường 9 nối Lao Bảo với Quốc lộ 1A hiện nay xuống cấp trầm trọng, khó đáp ứng nhu cầu vận tải nếu như nguồn hàng xuất nhập cảnh tăng đều đặn vài chục phần trăm/năm như hiện nay.

Ông Lê Tuấn Anh nói về thực trạng hạ tầng cửa khẩu Lao Bảo: Diện tích bãi nhập rất chật hẹp, bãi xuất chưa được đầu tư hoàn thiện, trong khi nhu cầu dừng đỗ chờ làm thủ tục quá lớn; xe quá tải không thể đi ra ngoài khu vực cửa khẩu, trong cửa khẩu không có khu vực sang tải, hạ tải khi xe từ hai phía không đủ điều kiện pháp ly đi sâu vào lãnh thổ của nhau.

Đây là yếu tố rất quan trọng để hoạt động xuất nhập khẩu chính ngạch được khai thông. Một số doanh nghiệp xin chủ trương đầu tư hạng mục này nhưng chưa được tỉnh phê duyệt, ông Anh cho biết thêm.

Nhiều năm nay cửa khẩu Lao Bảo là điểm "nóng" về buôn lậu, gian lận thương mại đủ các chiêu trò từ truyền thống đến tinh vi. Nếu không ngăn chặn sẽ phá hỏng thị trường hàng hóa, tàn phá sức sống của hàng nội địa.

Bài 2: Đâu là giải pháp căn cơ?