Kỳ vọng Luật sửa đổi 9 Luật: Phát huy hiệu quả nguồn lực ngân sách Nhà nước

Mặc dù đã tạo ra những hiệu ứng tích cực khi có hiệu lực thi hành, tuy nhiên, quá trình áp dụng vào thực tiễn, Luật Ngân sách nhà nước hiện hành đã phát sinh những vướng mắc, bất cập. Việc luật này được sửa đổi, bổ sung tại Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chứng khoán, Luật Kế toán, Luật Kiểm toán độc lập, Luật Ngân sách nhà nước, Luật quản lý, sử dụng tài sản công, Luật Quản lý thuế, Luật Thuế thu nhập cá nhân, Luật Dự trữ quốc gia, Luật Xử lý vi phạm hành chính (Luật sửa đổi 9 Luật) đem đến nhiều kỳ vọng.

Đòi hỏi cấp bách

Qua gần 06 năm thực hiện, Luật Ngân sách nhà nước đã đi vào cuộc sống, giúp quản lý thống nhất nền tài chính quốc gia, nâng cao tính chủ động và trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức trong việc quản lý và sử dụng ngân sách Nhà nước. Đồng thời, góp phần củng cố kỷ luật tài chính, sử dụng tiết kiệm, có hiệu quả ngân sách và tài sản của Nhà nước, tăng tích lũy nhằm thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống Nhân dân, bảo đảm quốc phòng, an ninh, đối ngoại.

Tuy nhiên, quá trình tổ chức thực hiện, những tác động khách quan làm thay đổi cơ cấu thu, ngân sách trung ương vẫn giữ vai trò chủ đạo nhưng có xu hướng giảm, trong khi yêu cầu đòi hỏi cần tăng cường hơn nữa tính chủ động của ngân sách địa phương. Công tác xây dựng, tổng hợp dự toán ngân sách Nhà nước và phân bổ ngân sách trung ương, chấp hành, quyết toán ngân sách Nhà nước cũng đã phát sinh một số điểm hạn chế, bất cập cần được nghiên cứu để rà soát, sửa đổi cho phù hợp với thực tiễn.

Đặc biệt, Luật hiện hành chưa có quy định cho phép sử dụng ngân sách địa phương để hỗ trợ các địa phương nước ngoài. Chưa có quy định cụ thể ranh giới phân định việc sử dụng nguồn chi đầu tư và chi thường xuyên để thực hiện mua sắm, sửa chữa, cải tạo, nâng cấp tài sản, trang thiết bị; chi thuê hàng hóa, dịch vụ; sửa chữa, cải tạo, nâng cấp, mở rộng, xây dựng mới hạng mục công trình trong các dự án đã đầu tư xây dựng.

Bên cạnh đó, cũng chưa có quy định cụ thể để làm căn cứ cho việc sử dụng ngân sách Nhà nước để đầu tư bổ sung vốn điều lệ cho các ngân hàng thương mại. Chưa thống nhất với dự kiến sửa đổi tại Luật Đầu tư công đối với việc hỗ trợ lãi suất cho các ngân hàng thương mại. Chưa có quy định cụ thể để sử dụng nguồn chi đầu tư phát triển khác để ủy thác từ ngân sách địa phương cho vay qua Ngân hàng Chính sách xã hội. Chưa có đủ cơ sở pháp lý để có căn cứ sử dụng nguồn đầu tư phát triển khác thực hiện các dự án đầu tư ngoài kế hoạch đầu tư công trung hạn.

Khơi thông nguồn lực

Để giải quyết những vướng mắc, bất cập phát sinh trong thực tế, tại Luật sửa đổi 9 Luật đã sửa đổi, bổ sung một số chính sách quan trọng của Luật Ngân sách nhà nước gồm: bổ sung cơ chế cho phép các địa phương sử dụng ngân sách địa phương để hỗ trợ ngân sách trung ương, hỗ trợ địa phương khác và chi viện trợ cho các địa phương nước ngoài; quy định rõ nội dung chi ngân sách Nhà nước thực hiện một số nhiệm vụ từ cả nguồn chi đầu tư và chi thường xuyên; quy định rõ nội dung chi đầu tư phát triển theo quy định của Luật Đầu tư công và nội dung chi đầu tư phát triển khác.

Theo Phó Thủ tướng Chính phủ - Hồ Đức Phớc, Luật Ngân sách Nhà nước được sửa đổi lần này để giải quyết ngay những điểm nghẽn, khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn, đảm bảo phát huy hiệu quả nguồn lực ngân sách Nhà nước.

Trong khi đó, nhìn nhận về quy định cho phép các địa phương có thể dùng ngân sách địa phương của mình đầu tư cho các dự án trung ương trên địa bàn hoặc các dự án có tính chất liên kết giữa nhiều vùng, nhiều địa phương, GS-TS Hoàng Văn Cường, Ủy viên Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội cho hay, quy định này thực chất vẫn dùng ngân sách Nhà nước đầu tư cho các công trình công cộng, chỉ thay đổi về cơ chế quản lý. Cách làm này rõ ràng sẽ phát huy được tính chủ động, tự chủ của mỗi địa phương.

Nếu địa phương có nguồn lực và thấy rằng việc đầu tư này sẽ mang lại tác động tốt cho địa phương, tạo tác động lan tỏa kết nối thì họ có thể huy động các nguồn lực và đầu tư, không cần chờ đợi Trung ương. Từ đó, đưa các công trình đi nhanh vào hoạt động, nâng cao hiệu quả đầu tư.

“Theo tôi, đây là sự tháo gỡ, tăng tính linh hoạt, tạo cơ hội huy động tổng hợp các nguồn lực cho đầu tư phát triển”, vị chuyên gia này bày tỏ.

Bên cạnh đó, về quy định chi ngân sách Nhà nước thực hiện một số nhiệm vụ từ cả nguồn chi đầu tư và thường xuyên như các công việc chuẩn bị đầu tư; lập, thẩm định, điều chỉnh quy hoạch; mua sắm, cải tạo, nâng cao, sửa chữa các công trình… chưa có trong kế hoạch đầu tư công.

GS-TS Hoàng Văn Cường cũng cho hay, Luật hiện hành không cho phép dùng nguồn chi thường xuyên cho các nhiệm vụ chi đầu tư và chi đầu tư phải có trong kế hoạch trung hạn. Tuy nhiên, trên thực tế có nhiều hoạt động thuộc về chi đầu tư như sửa chữa, nâng cấp, mua sắm… các công trình, dự án. Nếu theo quy định thì phải qua quy trình xét duyệt, đưa vào kế hoạch 5 năm rồi mới được thực hiện, trong khi đây thường là các khoản đầu tư nhỏ lẻ, cần được thực hiện ngay.

Do đó, việc có quy định cho phép sử dụng chi thường xuyên để chi cho các hoạt động này là phù hợp, đảm bảo nhanh gọn, đáp ứng ngay được yêu cầu thực tiễn, giải quyết được nút thắt trong những năm qua mà nhiều địa phương, bộ ngành đã phản ánh. Quy định như vậy cũng khuyến khích việc thực hiện tiết kiệm chi thường xuyên, dành tăng tỷ trọng cho chi đầu tư như mục tiêu chúng ta mong muốn.