“Làm nhiều hưởng nhiều” - tư duy mới trong khu vực công

Đây được xem là cú hích lớn cho công cuộc cải cách hành chính, xây dựng nền công vụ chuyên nghiệp, minh bạch và hiệu quả hơn.

Trong nhiều năm, chế độ tiền lương trong khu vực công của Việt Nam được áp dụng theo hệ thống ngạch bậc, đảm bảo sự đồng đều, ổn định. Tuy nhiên, chính cách làm này lại là nguyên nhân của hiện tượng "bình quân chủ nghĩa" - khi người làm nhiều, làm tốt cũng chỉ nhận mức thu nhập tương đương người làm ít, làm kém.

Sự cào bằng này không chỉ làm mất dần động lực phấn đấu, mà còn là một lực cản lớn đối với đổi mới sáng tạo và tinh thần trách nhiệm trong khu vực công. Những câu chuyện "sáng cắp ô đi, tối cắp ô về" hay làm việc cầm chừng đã và đang tồn tại dai dẳng, kéo lùi chất lượng đội ngũ.

Do đó, việc luật hóa nguyên tắc “làm nhiều hưởng nhiều, làm ít hưởng ít” là bước điều chỉnh chính sách đãi ngộ cần thiết, thể hiện rõ tư duy “quản trị theo kết quả” đang dần được áp dụng mạnh mẽ hơn trong bộ máy hành chính nhà nước.

Theo Luật sửa đổi, cán bộ, công chức sẽ được hưởng tiền lương, tiền thưởng và các khoản thu nhập khác theo kết quả, sản phẩm của vị trí việc làm đảm nhiệm, phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và từng địa phương.

Không chỉ vậy, người lao động trong khu vực công còn được hưởng các chế độ khác như làm thêm giờ, làm đêm, công tác phí, phụ cấp cho vùng khó khăn hoặc công việc độc hại. Nếu không sử dụng hết ngày nghỉ phép, công chức cũng được thanh toán lại bằng tiền, một hình thức ghi nhận công sức rõ ràng, thực chất.

Đáng chú ý, luật cũng cho phép xây dựng định mức chi theo sản phẩm công việc, tức là tùy từng nhiệm vụ cụ thể sẽ có mức chi trả tương xứng. Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho biết, Chính phủ sẽ chỉ đạo cơ quan chức năng nghiên cứu và quy định cụ thể theo hướng này, để tạo động lực làm việc gắn liền với năng suất và chất lượng lao động.

Một điểm đột phá khác trong Luật Cán bộ, công chức (sửa đổi) là hệ thống đánh giá công chức. Theo đó, quá trình đánh giá không còn dựa vào nhận xét chung chung mà phải bảo đảm dân chủ, công khai, minh bạch, khách quan, xuyên suốt và đa chiều.

Nội dung đánh giá phải được định lượng tối đa, gắn chặt với tiến độ, chất lượng, hiệu quả công việc, đồng thời ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số để theo dõi liên tục. Đây là nền tảng để tạo ra một mặt bằng đãi ngộ công bằng hơn, chính xác hơn và chấm dứt tình trạng “đánh giá hình thức” vốn tồn tại lâu nay.

Quan trọng hơn, kết quả đánh giá sẽ là căn cứ để quyết định toàn bộ các chế độ như: đào tạo, quy hoạch, điều động, bổ nhiệm, tăng lương, thưởng, hoặc tinh giản biên chế. Người không hoàn thành nhiệm vụ, không đáp ứng yêu cầu có thể bị bố trí lại hoặc cho thôi việc.

Rõ ràng, khi thu nhập, thăng tiến và vị trí công tác phụ thuộc trực tiếp vào kết quả đánh giá, thì cơ chế “trả công theo giá trị thật” sẽ được kích hoạt. Điều này sẽ giúp bộ máy hành chính giữ được người tài, loại bỏ người yếu kém, hướng tới sự tinh gọn và hiệu quả hơn.

Không ít người lo ngại rằng việc trả lương theo kết quả công việc có thể tạo ra tâm lý chạy đua thành tích, hoặc dẫn đến so bì trong nội bộ công chức. Tuy nhiên, trả lương theo giá trị lao động không phải là thị trường hóa bộ máy nhà nước, mà là một cách nhìn nhận đúng đắn hơn về công sức và trách nhiệm của người lao động trong khu vực công.

Khi công chức hiểu rằng mỗi nỗ lực của mình đều được ghi nhận bằng những con số cụ thể, bằng mức thưởng xứng đáng, họ sẽ có thêm động lực để đổi mới, sáng tạo, cống hiến và phục vụ người dân tốt hơn.

Tất nhiên, để chính sách này đi vào thực tế, cần có hệ thống đánh giá đủ tin cậy, khách quan, tránh tình trạng lợi dụng quy trình để thiên vị, hình thức. Ngoài ra, quy định về định mức chi theo hiệu quả công việc cũng cần được hướng dẫn rõ ràng, tránh tình trạng mỗi nơi áp dụng một kiểu, gây mất công bằng giữa các địa phương.

Luật Cán bộ, công chức (sửa đổi) sẽ có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, riêng quy định về đánh giá công chức sẽ áp dụng từ 1/1/2026 để đảm bảo tính liên tục theo chu kỳ đánh giá năm.

Đây là khoảng thời gian quý giá để xây dựng các quy định dưới luật, hướng dẫn thực hiện, thiết lập hệ thống giám sát và tập huấn cán bộ, đảm bảo việc thực thi đúng tinh thần “trả công theo kết quả, chấm dứt cào bằng thu nhập”.

Chính sách lương không chỉ là câu chuyện tiền bạc, mà còn là tấm gương phản chiếu hiệu quả điều hành, giá trị đạo đức công vụ và tinh thần phục vụ trong bộ máy nhà nước. Một nền hành chính hiện đại phải được vận hành bằng một đội ngũ công chức tận tâm, có năng lực và được trả công xứng đáng.

Việc Quốc hội thông qua luật này cho thấy một tín hiệu cải cách mạnh mẽ: khu vực công sẽ không còn là “vùng trũng” về đãi ngộ, mà phải là nơi tôn vinh người có năng lực và trách nhiệm.