“Lúa carbon” - đào sâu chuỗi giá trị nông nghiệp

Canh tác cây lúa đi kèm với cung cấp tín chỉ carbon đang là mô hình cho thấy nhiều triển vọng. Riêng vụ hè thu năm 2025 tại Quảng Trị hiện có hơn 2.000 ha lúa giảm phát thải khí nhà kính tại các xã: Triệu Phong, Triệu Bình, Vĩnh Thủy, Trường Ninh, Ninh Châu và Quảng Ninh.

Theo mô hình canh tác mới sẽ tiết kiệm nước, hạn chế sâu bệnh; lượng khí metal (CH₄) giảm 58,21%-66,87%, tương đương 3,01-3,34 tấn CO₂/ha không phát thải ra môi trường. Đây là cơ hội mở ra cánh cửa tham gia cung cấp tín chỉ carbon cho thị trường quốc tế.

Bà Nguyễn Hồng Phương - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Quảng Trị, chia sẻ: “Khái niệm tín chỉ carbon trong sản xuất nông nghiệp còn khá mới mẻ với người dân. Nhưng tỉnh Quảng Trị có nhiều cơ hội để tham gia thị trường này từ chính những cánh đồng lúa của mình. Với hơn 102.000 ha lúa gieo trồng hằng năm, Quảng Trị có tiềm năng rất lớn để tham gia thị trường carbon quốc tế”.

Toàn bộ dữ liệu vùng trồng đã được số hóa và quản lý trực tuyến, giúp giám sát minh bạch. Trong tương lai sẽ ứng dụng cảm biến đo mực nước ruộng gắn với các van điều tiết nước tự động, thiết bị giám sát phân bón, ảnh vệ tinh, máy bay không người lái.

Tổng Công ty Thương mại Quảng Trị (Sepon Group) đang triển khai công nghệ trồng lúa hữu cơ tại Quảng Trị. Một mặt cho ra hạt gạo đạt tiêu chuẩn khắt khe nhất thị trường châu Âu, Hoa Kỳ; mặt khác xây dựng cơ sở khoa học thực tiễn để thu được tín chỉ carbon từ đồng ruộng.

Làm lúa hữu cơ đúng tiêu chuẩn xuất đi nước ngoài với các thị trường khó tính cần phải có sự nỗ lực và chuyên nghiệp từ khâu chọn vùng sản xuất, hệ thống nước tưới, đầu vào sản xuất, làm đất, trồng, chăm sóc, thu hoạch, chế biến và bảo quản với yêu cầu nghiêm ngặt đáp ứng hoàn toàn các tiêu chí hữu cơ.

Ông Hồ Xuân Hiếu, Chủ tịch HĐQT Sepon Group chia sẻ: Toàn bộ vùng canh tác đều xa nguồn ô nhiễm, test 405 chỉ tiêu về hóa chất bảo vệ thực vật và 6 chỉ tiêu về kim loại nặng đạt yêu cầu; chất lượng nguồn nước mặt test đạt 35 chỉ tiêu.

Để nhân rộng mô hình lúa giảm phát thải, ngành Nông nghiệp tỉnh Quảng Trị xác định rõ nhiệm vụ: Đẩy mạnh sử dụng phân bón hữu cơ, chế phẩm sinh học, giảm hóa chất trong sản xuất, ứng dụng kỹ thuật tưới khô xen ướt trong canh tác lúa, canh tác nông lâm kết hợp, các mô hình vườn rừng, khuyến cáo nông dân không đốt rơm rạ, thực bì sau thu hoạch.

Chuyển giao, tập huấn kỹ thuật để nông dân làm chủ quy trình canh tác thân thiện với môi trường, chuyển giao kỹ năng số cho nông dân. Nâng cao nhận thức và năng lực tiếp cận thị trường carbon cho hợp tác xã, nông dân, để khi Việt Nam hình thành sàn giao dịch carbon thì Quảng Trị có thể chủ động tham gia.

Trong đề án bao trùm hơn, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề ra mục tiêu đến năm 2030, Việt Nam sẽ có 1 triệu ha lúa phát thải carbon thấp, đồng thời kỳ vọng ngành lúa gạo Việt Nam sẽ mang về 2.500 tỷ đồng mỗi năm từ việc bán tín chỉ carbon.

Nhiệm vụ này sẽ quyết vấn đề nội tại của ngành nông nghiệp, theo thống kê, mỗi năm ngành nông nghiệp nước ta thải ra 80 triệu tấn khí thải CO2 và khí metal, trong đó hoạt động sản xuất lúa nước chiếm khoảng 50% tổng lượng phát thải trong nông nghiệp.

Bên cạnh bán tín chỉ carbon, công nghệ lúa giảm phát thải sẽ giảm chi phí sản xuất lúa gạo 9.500 tỷ đồng/năm; tăng giá bán sản phẩm 7.000 tỷ đồng/năm; tận dụng phế phụ phẩm 2.000 tỷ đồng/năm.

Viện Nghiên cứu lúa gạo quốc tế (IRRI) công bố kết quả nghiên cứu cho thấy: nếu thực hiện trồng lúa giảm phát thải carbon trên 1,9 triệu ha lúa, tiềm năng giúp ngành lúa gạo vùng Đồng bằng sông Cửu Long vào năm 2030 giảm phát thải khí nhà kính là gần 11 triệu tấn CO2 quy đổi mỗi năm.