Nga - Thổ Nhĩ Kỳ: Lợi ích là trên hết!

TRƯƠNG KHẮC TRÀ• 13/08/2022 05:00

Từ hệ quy chiếu chiến sự Nga - Ukraine mới thấy quan hệ Nga - Thổ Nhĩ Kỳ đặc trưng cho ngoại giao thời kỳ thế giới phân cực sâu sắc.

Tổng thống Putin và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ gặp nhau vào ngày 5/8 (Ảnh: AP)

Tổng thống Putin và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ (trái) gặp nhau vào ngày 5/8 (Ảnh: AP)

>>Crimea và “lằn ranh đỏ” của Nga

Trong cấu trúc quan hệ và quyền lực phương Tây, người Slav và nước Nga ngày nay cho thấy bản lĩnh kiên cường, là một cực riêng biệt tại châu Âu, sẵn sàng ăn thua đủ với Mỹ. Moscow dưới thời đại ông Putin không ngại va chạm, thẳng thừng trong quan hệ với Châu Âu, thậm chí chấp nhận cuộc chơi “một chống lại số đông”.

Nhưng với Thổ Nhĩ Kỳ - quốc gia đối diện, chiếm gần một nửa bờ Biển Đen, các lãnh đạo Nga luôn dành sự kiêng nể vừa đủ, nói cách khác thời kỳ nào cũng vậy, Kremlin luôn “đằm thắm” trong quan hệ ngoại giao với Thổ Nhĩ Kỳ. Vì sao như vậy? Chúng ta chỉ có thể cắt lát thông qua chiến sự Nga - Ukraine.

Trước ngày 24/2, quan hệ Nga - Thổ Nhĩ Kỳ rất tốt đẹp cho dù Ankara không phải khi nào cũng bày tỏ ủng hộ Moscow trong các vấn đề đa phương. Một số trường hợp Thổ Nhĩ Kỳ “vượt rào” nhưng không làm ông Putin phật lòng!

Chẳng hạn tại Syria, năm 2015 quân đội Thổ Nhĩ Kỳ từng bắn hạ 1 chiến đấu cơ của Nga xâm phạm không phận và gây ra khủng hoảng quan hệ 2 nước. Tuy nhiên chưa đầy 1 năm sau, ông Putin lại ủng hộ Tổng thống Erdogan khi nhà lãnh đạo này bị một cuộc đảo chính bất thành.

Thổ Nhĩ Kỳ phê phán Nga trong cuộc chiến tại Ukraine, nhưng cũng không quyết liệt theo đuổi sách lược phương Tây cấm vận Nga, mới đây Tổng thống Recep Tayyip Erdogan lại xuất hiện trong vai trò nhà đàm phán giải cứu ngũ cốc, trung gian sắp xếp quan hệ Kiev - Moscow.

Đan xen trong khoảng thời gian vài tháng, Ankara hai lần thay đổi quan điểm về sự mở rộng của NATO. Trước đó, ông Erdogan không ủng hộ Phần Lan và Thụy Điển gia nhập khối. Bởi vì đầu tháng 6 vừa qua, Thổ Nhĩ Kỳ tấn công quân sự miền Bắc Syria, đẩy người Kurd lùi sâu 30km từ biên giới. Với nhiệm vụ chống phiến quân, Ankra cần sự đồng thuận của Nga. Nga có ảnh hưởng rất lớn sở Syria, không có cái “gật đầu” của Kremlin, Thổ Nhĩ Kỳ không dám động binh!

Cuộc tấn công diễn ra mau chóng, khi đạt được mục đích, Thổ Nhĩ Kỳ quay lại ủng hộ Helsinki và Stockholm gia nhập NATO tại Hội nghị Thượng đỉnh Madrid - Tây Ban Nha, Moscow tức giận nhưng không phản ứng thái quá!

>> Vì sao Thổ Nhĩ Kỳ lại muốn "đốt nóng" khu vực Bắc Syria?

Người Nga biết mình lép vế, nhưng trong tình cảnh khó khăn, chỉ có Thổ Nhĩ Kỳ mới đủ sức giúp Nga giải thoát dầu thô và khí đốt tồn kho; lách qua cấm vận tài chính; mở đường xuất khẩu ngũ cốc và nhập khẩu nguyên liệu phục vụ nền kinh tế quốc nội.

Ví dụ dễ thấy, đường ống dẫn đầu “Dòng chảy phương Bắc” bị châu Âu chặn lại, nhưng đường ống “Turk Stream - Dòng chảy Thổ Nhĩ Kỳ” vẫn thông suốt. Ngày 5/8 vừa qua, ông Putin nói rằng “đây là đường ống huyết mạch quan trọng nhất để cung cấp khí đốt Nga cho châu Âu”.

Thổ Nhĩ Kỳ nắm giữ vị trí rất quan trọng đối với Nga (Ảnh: Google Map)

Thổ Nhĩ Kỳ không là thành viên EU, nhưng một mình họ có thể mặc cả với Nga để hưởng dòng năng lượng vô tận; tiếp cận kho lương thực khổng lồ. Nga đáp ứng 56% lượng ngũ cốc nhập khẩu của Thổ Nhĩ Kỳ năm 2021; cung cấp cho Thổ Nhĩ Kỳ 26 tỷ m3 khí đốt mỗi năm, và một phần sẽ được thanh toán bằng đồng ruble Nga.

Chỉ với hai khoản hợp tác này, Thổ Nhĩ Kỳ đã vượt qua toàn bộ châu Âu, không vướng vào khủng hoảng năng lượng, không thiếu lương thực cho dù kinh tế suy thoái tồi tệ nhất 2 thập kỷ. Đổi lại Moscow duy trì kênh ngoại thương quan trọng nhất lúc này. Cá nhân Tổng thống Erdogan cần sự ủng hộ của Nga hòng ngăn chặn phe đối lập, dọn đường cho bầu cử nhiệm kỳ mới sau đó gần 1 năm.

Quan hệ Nga - Thổ giàu dư địa nhưng đầy mâu thuẫn, quan trọng là đôi bên biết cách quản lý căng thẳng vì lợi ích sát sườn. Dễ gần nhau vì song trùng nhiều lợi ích nhưng cũng dễ xa nhau vì môi trường cạnh tranh không cho phép Moscow và Ankara trở thành đồng minh!