Ngân hàng đã đầu tư khủng vào trái phiếu doanh nghiệp năm 2020

Báo cáo của CTCK SSI về thị trường trái phiếu 2020, trong phạm vi 14 NHTM mà SSI theo dõi với tổng dư nợ tín dụng chiếm khoảng 76% thị phần tín dụng toàn hệ thống (không tính Agribank), tổng số dư trái phiếu các tổ chức kinh tế mà các NHTM đầu tư tại 31/12/2020 là khoảng 185 nghìn tỷ đồng, tăng 47% so với cuối năm 2019.

Số dư đầu tư này theo tính toán trên tổng lượng vốn huy động mà trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) đã phát hành trong năm 2020 đạt 455 nghìn tỷ đồng TPDN, tương đương chiếm tới 40,6%. 

Trở lại với số liệu SSI, tỷ trọng bình quân đầu tư TPDN trong tổng tín dụng của các NHTM tăng từ 2,5% lên 3,2%. Các NHTM sở hữu lượng TPDN lớn nhất tại cuối năm 2020 là TCB, VPB, MBB. Trong đó, nếu loại trừ nhóm trái phiếu do ngân hàng phát hành, các doanh nghiệp đã phát hành 324 nghìn tỷ đồng trái phiếu trong năm 2020, tăng tới 72% so với năm 2019.

Tại cuối 2020, lượng trái phiếu các doanh nghiệp phi ngân hàng đang lưu hành ước khoảng 537 nghìn tỷ đồng, trong đó các NHTM sở hữu khoảng 35% - thấp hơn mức 37% tại cuối 2019.

Như vậy, có thể thấy các ngân hàng vẫn đã và đang duy trì "truyền thống" của nhà đầu tư lớn trên thị trường TP nói chung, bao gồm cả TP Chính phủ và TPDN. Riêng năm 2020, các chuyên gia cho rằng việc ngân hàng tăng tổng số dư đầu tư trái phiếu doanh nghiệp tỷ lệ khủng so với năm liền trước, một phần có nguyên do của ảnh hưởng COVID-19 khiến ngân hàng trở nên thận trọng hơn trong việc cấp tín dụng cho vay, dù vẫn thực thi chính sách ưu đãi hỗ trợ doanh nghiệp theo quy định. Theo đó, khi khó tiếp cận được tín dụng, nhiều doanh nghiệp tìm đường huy động vốn dài hạn từ trái phiếu với việc chấp nhận chi phí lãi suất cao hơn. Đây cũng là con đường để ngân hàng tăng tài trợ cho các doanh nghiệp phù hợp trong chuẩn mực và khẩu vị đầu tư của mình. 

Năm 2021, SSI dự báo, thị trường TPDN sẽ tiếp tục sôi động dù có giảm sức nóng so với năm 2020. Về phía các tay chơi ngân hàng, theo SSI, dù các NHTM gia tăng đầu tư TPDN trong năm 2020 nhưng tỷ trọng sở hữu TPDN của các NHTM nhiều khả năng sẽ giảm xuống khi NHNN chính thức ban hành dự thảo Thông tư quy định việc tổ chức tín dụng (TCTD) mua, bán TPDN,
hiện đã được công bố để lấy ý kiến.

Dự thảo quy định TCTD không được mua trái phiếu của tổ chức phát hành có phát sinh nợ xấu trong 12 tháng gần nhất (tại tất cả các TCTD); không được mua lại trái phiếu đã bán và/hoặc trái phiếu phát hành cùng lô/đợt với trái phiếu đã bán trong vòng 12 tháng; không được bán TPDN cho các công ty con.

Theo định hướng, các NHTM sẽ tập trung vào kênh tín dụng ngắn hạn và TPDN sẽ là kênh huy động vốn vay trung và dài hạn của doanh nghiệp; việc các NHTM cấp tín dụng cho doanh nghiệp thông qua đầu tư TPDN cũng sẽ hạn chế hơn.

Mặt khác, cũng phải thấy hiện NHNN đã ban hành quy định tổng mức dư nợ cấp tín dụng để đầu tư, kinh doanh trái phiếu doanh nghiệp, bao gồm cả trái phiếu của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài) không được vượt quá 5% vốn điều lệ của công ty tài chính, tại Thông tư 23, có hiệu lực từ ngày 14/2/2021. Với các quy định trong Thông tư, các công ty phi tín dụng - các công ty tài chính sẽ không còn dễ dàng cấp tín dụng để đầu tư, kinh doanh TPDN, cổ phiếu như trước đây. Bản thân các tổ chức tín dụng kể cả khi chưa chính thức bị điều chỉnh bởi Thông tư quy định việc tổ chức tín dụng (TCTD) mua, bán TPDN nếu dự thảo được ban hành, mà có công ty tài chính là công ty con, "sân sau", cũng gần như bị "bít cửa" san sẻ được khoản tín dụng đầu tư vào nhóm công ty con, liên kết để tiếp tục tăng đầu tư hoặc cấp tài trợ vốn qua giấy tờ có giá trái phiếu.