"Nguồn cơn" khủng hoảng Niger

TRƯƠNG KHẮC TRÀ• 11/08/2023 04:35

Trong khi phần lớn các quốc gia trên thế giới dành 3 thập kỷ qua để hội nhập và phát triển thì đất nước Niger ở Tây Phi triền miên đảo chính, lật đổ.

Tổng thống Bazoum bị đảo chính sau một thông báo ngắn gọn của lực lượng vũ trang nước này

Tổng thống Niger, Bazoum bị lật đổ sau một thông báo ngắn gọn của lực lượng vũ trang nước này

>>Thế giới sẽ gánh hậu quả nào từ xung đột ở Niger?

Các thành viên bất mãn trong đội cận vệ Tổng thốngNiger Mohamed Bazoum giam lỏng ông trong tòa nhà đầu não, ít giờ sau họ xuất hiện trên truyền hình với thông báo “Tổng thống đã bị phế truất quyền lực”.

Cuộc đảo chính quyền lực ở đất nước Tây Phi diễn ra chóng vánh, là chuyện nội bộ đất nước Niger khi lực lượng quân đội không hài lòng với sự quản lý yếu kém của chính phủ Bazoum khiến kinh tế trì trệ, xã hội rối loạn, chính trị độc tài.

Niger là một trong những đất nước nghèo nhất thế giới, nằm giữa trung tâm sa mạc Sahara. Xương sống của nền kinh tế là hoạt động nông nghiệp tự cấp lạc hậu và khai thác Uranium. Thu nhập bình quân đầu người chưa đầy 500 USD; chỉ số phát triển con người (HDI) xếp thứ 189 toàn cầu.

Nguồn tiền đến Niger chủ yếu phụ thuộc tài trợ, cho vay ưu đãi từ WB, IMF, Pháp, Bỉ, Đức, Thụy Sĩ, Canada, và Saudi Arabia. Ngân khố quốc gia thường xuyên trống rỗng; luật pháp lạc hậu nuôi dưỡng nạn tham nhũng.

Niger là tâm điểm của nạn đói ở châu Phi, ông Bazoum được bầu làm Tổng thống Niger vào năm 2021 trong tình trạng bất ổn trầm trọng, hàng loạt lực lượng nổi dậy cướp bóc có vũ trang và nhiều nhóm thánh chiến hoành hành dọc biên giới với Mali và Burkina Faso.

Xã hội Niger phản ảnh sự đa dạng rất lớn bắt nguồn từ lịch sử độc lập lâu dài của các nhóm chủng tộc và tôn giáo đặt trong một lịch sử chung sống tương đối ngắn dưới cùng một nhà nước duy nhất. Kể từ khi độc lập, Niger đã trải qua năm lần sửa đổi hiến pháp và ba lần được điều hành bởi luật quân sự.

Cơ cấu dân số, sắc tộc khá phức tạp, với hơn một nửa là người Hausa Zarma –Songhai, Gourmantche, vốn là những nông dân định canh, định cư sống ở miền Nam. Phần còn lại của dân số Niger là những dân tộc chăn nuôi du mục hoặc bán du mục như: Fulani, Tuareg, Kanuri, Ả rập và Toubou, chiếm khoảng 20% dân số Niger.

Mức tăng dân số tự nhiên thuộc nhóm cao nhất thế giới dẫn đến sự cát cứ, tranh chấp tài nguyên đất đai. Sự khác biệt văn hóa, lối sống, tín ngưỡng,…đã âm thầm xung đột, họ chưa bao giờ đoàn kết thống nhất dưới sự lãnh đạo của chính quyền Trung ương.

Lực lượng quân sự đã phong tỏa đất nước

Lực lượng quân sự đã phong tỏa đất nước Niger

Đến lượt, bất ổn chính trị, xã hội kéo đất nước Niger chìm ngập trong các cuộc đảo chính, thanh trừng lẫn nhau. Kể từ năm 1991 đến nay, Niger đã trải qua 5 nền cộng hòa, nhưng chưa bao giờ một chính phủ dân sự đủ sức lãnh đạo đất nước.

Đại tá Ibrahim Bare Maïnassara lật đổ nền cộng hòa thứ ba vào tháng 1/1996. Chính quyền quân sự cũng không mang đến làn gió dân chủ, không nhận được sự tin tưởng của các thiết chế đa phương trong khu vực, châu lục cũng như thế giới. Niger đã không được hỗ trợ phát triển.

Đại tá Bare bị thanh trừng bởi lực lượng của Thiếu tướng Daouda Malam Wanke, chính phủ mới cố gắng hướng về dân chủ khi thiết lập nền cộng hòa kiểu Pháp. Nhưng không lâu sau đó, lực lượng quân sự giành lại chính quyền để ngăn chặn Tổng thống Mamadou Tandja tái đắc cử.

Bản thân ông Bazoum cũng là nhân vật thế thân trong cuộc bầu cử không bên nào giành được chiến thắng rõ ràng vào năm 2020. Ngay trước lễ nhậm chức của Bazoum, một đơn vị quân đội ở Thủ đô Nyamey đã nổ súng trong dinh Tổng thống.

Tiếng súng trước khi Bazoum nắm quyền lãnh đạo đất nước đã âm ỉ đến ngày 26/7/2023, Bazoum chính thức trở thành nạn nhân kế tiếp trong chuỗi đảo chính, lật đổ, bắt bớ, chết chóc ở thượng tầng kiến trúc tại đất nước bất hạnh nhất thế giới.