Những chiến lược "vàng" đưa cảng biển Việt Nam ra thế giới

Tuy nhiên, để hiện thực hóa tiềm năng to lớn này, cần có những chiến lược "vàng" mang tính đột phá và bền vững. Điều này bao gồm việc đẩy mạnh đầu tư vào cơ sở hạ tầng hiện đại, ứng dụng công nghệ số vào quản lý và khai thác cảng, tối ưu hóa chuỗi cung ứng logistics, và đặc biệt là nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

Bằng cách thực hiện đồng bộ những giải pháp này, các cảng biển Việt Nam sẽ không chỉ trở thành cửa ngõ thương mại quan trọng của khu vực, mà còn khẳng định vị thế vững chắc trên bản đồ hàng hải quốc tế.

Vị thế cửa ngõ

Trong 5 năm qua, lượng hàng hóa thông qua các cảng biển Việt Nam đã tăng 28%. Đặc biệt, hàng container có mức tăng trưởng cao hơn, đạt 31%, và đang có xu hướng dịch chuyển mạnh mẽ về hai khu vực cảng nước sâu là Lạch Huyện (Hải Phòng) và Cái Mép - Thị Vải (Bà Rịa - Vũng Tàu). Riêng khu vực cảng nhóm một tại Hải Phòng, lượng hàng container đã tăng tới 40%.

Xu hướng này cho thấy vai trò chủ đạo của các cảng nước sâu trong chiến lược phát triển và khai thác cảng biển của Việt Nam. Nhờ đó, Việt Nam đã gia nhập vào danh sách các quốc gia có sản lượng hàng container thông qua cảng biển lớn nhất thế giới hàng năm.

Theo ông Nguyễn Tường Anh - Tổng Giám đốc Cảng Hải Phòng, với vị thế là cảng lớn nhất miền Bắc, Cảng Hải Phòng sẽ tiếp tục thực hiện chiến lược phát triển bền vững. Mục tiêu là trở thành "cảng xanh - cảng thông minh" thông qua việc mở rộng hạ tầng, đẩy mạnh chuyển đổi số và phát triển các dịch vụ logistics hiện đại.

Cảng Hải Phòng, với bề dày 150 năm lịch sử, đã và đang khẳng định vị thế cửa ngõ quốc tế, là trung tâm kinh tế biển của miền Bắc. Là một thành viên tích cực của Hiệp hội Cảng biển Việt Nam, Cảng Hải Phòng luôn đóng góp quan trọng vào sự phát triển chung của cộng đồng cảng biển, góp phần đưa ngành hàng hải Việt Nam ngày càng lớn mạnh.

Theo ông Lê Đỗ Mười - Cục trưởng Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam, Hải Phòng luôn là một trong những cửa ngõ xuất nhập khẩu hàng hóa quan trọng hàng đầu của Việt Nam. Với bề dày lịch sử và tiềm năng sẵn có, cảng Hải Phòng đang là một trong những cảng biển chủ chốt của quốc gia.

Ông Mười cho biết, trong quy hoạch, Cục đã xác định ba khu vực cảng biển quan trọng nhất: Khu vực cảng Hải Phòng ở phía Bắc; Khu vực cảng Cái Mép - Thị Vải ở phía Nam; Khu vực cảng Thành phố Hồ Chí Minh.

Cơ hội và thách thức trong dòng chảy toàn cầu

Việt Nam đang đứng trước nhiều cơ hội lớn từ thương mại toàn cầu, sự phát triển của các tuyến vận tải biển và nhu cầu logistics, chuỗi cung ứng ngày càng tăng. Tuy nhiên, ngành cảng biển cũng phải đối mặt với những thách thức không nhỏ như cạnh tranh khu vực gay gắt, yêu cầu cao về tiêu chuẩn “xanh, sạch, bền vững” và sự bùng nổ của công nghệ số, trí tuệ nhân tạo. Nhiều chính sách đột phá đã được ban hành, mở ra triển vọng phát triển kinh tế biển mạnh mẽ, hướng tới cạnh tranh quốc tế.

Trong những năm qua, ngành cảng biển đã đóng góp vào tăng trưởng kinh tế quốc gia với tốc độ GDP ổn định ở mức 7–8%/năm. Cùng với việc triển khai hiệu quả quy hoạch, ngành đã tập trung phát triển các cảng container nước sâu như Cái Mép – Thị Vải và Lạch Huyện. Kết quả là sản lượng hàng hóa thông qua cảng tăng 19%, trong đó sản lượng container tăng tới 31% so với đầu nhiệm kỳ.

Các cảng nước sâu tiếp tục khẳng định vai trò đầu tàu, với Lạch Huyện tăng trưởng 43% và chiếm 6,6% thị phần, trong khi Cái Mép – Thị Vải giữ 27% thị phần và tăng trưởng 47%. Trên bình diện quốc tế, Việt Nam đã có ba cảng nằm trong top 50 của bảng xếp hạng toàn cầu của Lloyd’s List năm 2023: TP. Hồ Chí Minh (23), Hải Phòng (31) và Cái Mép (32).

Ngành cảng biển cũng ghi dấu ấn trong việc thu hút các hãng tàu container lớn, mở rộng mạng lưới dịch vụ trực tiếp đến nhiều thị trường toàn cầu. Song song đó, Việt Nam tích cực tham gia các hoạt động quốc tế trong khuôn khổ Hiệp hội Cảng biển ASEAN (APA). Ngành không chỉ chú trọng phát triển kinh tế mà còn tiên phong trong các sáng kiến “cảng xanh”, gắn kết phát triển bền vững với trách nhiệm xã hội và bảo vệ môi trường, qua đó nâng cao uy tín và vị thế của cảng biển Việt Nam trên trường quốc tế.

Ông Bùi Văn Quỳ - Phó Chủ tịch Hiệp hội Cảng biển Việt Nam, nhận định: Trong thời gian tới, ngành cảng biển cần tăng cường kết nối đa phương thức. Điều này bao gồm việc phát triển thêm đường sắt để kết nối trực tiếp vào các cảng mới, khai thác hiệu quả đường thủy nội địa, và hoàn thiện hệ thống đường bộ với các tuyến cao tốc, đường vành đai.

Việc liên kết vùng sẽ đóng vai trò then chốt, đặc biệt tại các cửa ngõ chính như Hải Phòng (miền Bắc), Đà Nẵng (miền Trung) và khu vực Thành phố Hồ Chí Minh – Cái Mép - Thị Vải (miền Nam). Những khu vực này là các cảng nước sâu quan trọng, mang tính chiến lược đối với sự phát triển của cả ngành.

Theo ông Bùi Thiên Thu - Phó Chủ tịch Hiệp hội Cảng, Đường thủy, Thềm lục địa Việt Nam, chỉ cần tăng đầu tư công cho lĩnh vực hàng hải và đường thủy lên 7-10%, ngành cảng biển sẽ chứng kiến một sự thay đổi vô cùng lớn. Ông Thu chỉ ra rằng, tổng sản lượng vận tải của hai lĩnh vực này đã chiếm đến 50%, trong đó vận tải hàng hải đóng góp 30% và đường thủy đóng góp 20%. Điều này cho thấy tiềm năng to lớn nếu được đầu tư đúng mức.

Được biết, thời gian qua, những thành tựu nổi bật mà hệ thống cảng biển Việt Nam đạt được hơn một thập kỷ qua, từ phát triển hạ tầng với 34 khu bến cảng, sản lượng thông qua tăng trưởng bình quân 8–9%/năm, đến việc khẳng định vị thế trong top 10 quốc gia có sản lượng container lớn nhất thế giới.

Theo ông Lê Đỗ Mười - Cục trưởng Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam, để vượt qua các thách thức và nắm bắt cơ hội phát triển, Hiệp hội Cảng biển Việt Nam và các thành viên cần chủ động tham gia vào quá trình xây dựng, sửa đổi luật pháp. Mục tiêu là đảm bảo các quy định này đồng bộ, khả thi và sát với thực tiễn.

Ông Mười yêu cầu Hiệp hội và các doanh nghiệp cần tập trung vào các điểm sau: Triển khai quy hoạch cảng biển: Các doanh nghiệp cần bám sát quy hoạch đã được phê duyệt, định hướng đầu tư vào đúng các lĩnh vực trọng tâm; Phát triển chuỗi logistics: Xây dựng chuỗi dịch vụ logistics trọn gói, đồng thời kiến nghị các chính sách để phát triển cảng cạn và các trung tâm logistics hậu phương cảng; Đẩy mạnh chuyển đổi số: Hướng tới xây dựng mô hình "cảng biển xanh - thông minh".

Với những chiến lược đột phá và tầm nhìn dài hạn, cảng biển Việt Nam hoàn toàn có thể vươn mình ra biển lớn, trở thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Việc đầu tư vào công nghệ, hạ tầng và nguồn nhân lực không chỉ nâng cao năng lực cạnh tranh, mà còn khẳng định vị thế của Việt Nam trên bản đồ hàng hải quốc tế.

Điều này không chỉ mở ra cơ hội kinh doanh cho các doanh nghiệp, mà còn góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế bền vững của đất nước, đưa Việt Nam tiến gần hơn tới mục tiêu trở thành một cường quốc biển trong tương lai không xa.