Những “điểm nghẽn” đấu giá khoáng sản

Đó là chia sẻ của chuyên gia và các doanh nghiệp trước những bất cập về những điểm nghẽn trong hoạt động đấu thầu, đấu giá đất đai, tài nguyên khoáng sản.

Bất cập hành lang pháp lý

Theo ông Nguyễn Huỳnh Vĩnh Huy - Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ tỉnh Phú Yên, những bất cập trong công tác đấu thầu, đấu giá nói chung và đấu thầu, đấu giá trong lĩnh vực đất đai, tài nguyên khoáng sản nói riêng đang thực sự “tắc nghẽn”.

"Có thể khẳng định, dù vấn đề đấu thầu, đấu giá đã nhiều lần được đưa ra bàn thảo tại các hội nghị, hội thảo từ Trung ương tới địa phương, thế nhưng đến nay tình hình này vẫn chưa thể khắc phục triệt để. Trong đó, những bất cập này có cả nguyên nhân chủ quan và khách quan. Song, nguyên nhân chính xuất phát do hành lang pháp lý còn thiếu chặt chẽ, thậm chí là chồng chéo đã làm ảnh hưởng rất lớn tới quyền lợi của doanh nghiệp đã trúng đấu giá", ông Huy cho biết.

Cũng theo ông Huy, nhiều trường hợp các địa phương đưa ra đấu giá những sản phẩm, tài sản chưa sạch, chưa thuộc về mình đã vô tình tạo ra những điểm nghẽn, song, hậu quả để lại là doanh nghiệp phải gánh chịu là điều rất xót xa. Đơn cử, nhiều mỏ khoáng sản là đất, cát… trên thực tế vẫn do người dân quản lý nhưng địa phương đã đưa ra đấu giá và điều này đã khiến nhiều doanh nghiệp không thể triển khai, khai thác. Có những trường hợp đã có thông báo về kết quả trúng đấu giá nhưng suốt nhiều năm không thể thực hiện được do phải thực hiện thoả thuận đền bù cho người dân.

“Một mét khối đất, cát lên tới cả triệu đồng, chưa kể các chi phí khác như: máy móc, thuê đơn vị đo đạc, khảo sát trữ lượng, đánh giá DTM, trạm cân… thì doanh nghiệp không có cách nào đưa tài sản trúng đấu giá vào vận hành được vì chi phí quá lớn”, ông Huy nêu.

Theo ông Huy, từ những bất cập trên đã vô tình tạo ra sự khan hiếm nguồn vật liệu xây dựng phục vụ cho các dự án đầu tư công cũng như các công trình dân dụng của người dân. Song, điểm nghẽn lớn nhất chính là hành lang pháp lý. Việc chậm ban hành các văn bản hướng dẫn Luật Đấu thầu, đấu giá là nguyên nhân đầu tiên đẩy các địa phương vào thế khó hiện nay.

“Sở dĩ, việc đấu giá quyền khai thác khoáng sản tại các khu vực tại các địa phương chưa thăm dò khoáng sản về cơ bản là không khả thi. Lý do là cơ quan có thẩm quyền bán đấu giá cũng không hiểu được “tài sản” mình đem đi bán đấu giá là gì? Trong khi, thông thường, để tổ chức bán đấu giá tài sản, người sở hữu tài sản đấu giá phải hiểu được phần nào về giá trị của tài sản đó. Do đó, đây là việc mà Trung ương và các địa phương phải vào cuộc để gỡ điểm nghẽn trong đấu thầu, đấu giá”, ông Huy nhấn mạnh.

Những điểm nghẽn trong đấu thầu, đấu giá

Đồng quan điểm, PGS Trần Chủng cho rằng, hành lang pháp lý cho việc đấu thầu, đấu giá ở nhiều lĩnh vực đang có vấn đề. Trong đó, đấu thầu, đấu giá các mỏ khoáng sản là đất, cát, đá… tại các địa phương có thể nói là quá “gập ghềnh”, dẫn đến doanh nghiệp trúng đấu giá đôi khi phải “chịu trận”, mặc dù đã có kết quả trúng đấu giá và thời gian kéo dài tới vài năm, nhưng lại không thể thực hiện, là hết sức bất cập.

“Trên thực tế, mặc dù thể chế có đầy đủ nhưng ở địa phương, đơn vị một khi vẫn còn vấn đề nọ, vấn đề kia thì trong quá trình tổ chức thực hiện chắc chắn sẽ dẫn đến tình trạng không thể thực hiện. Điều này không chỉ làm thất thu ngân sách Nhà nước, mà còn vô tình làm “tắc nghẽn” những tài sản đem ra đấu giá để phụ vụ cho xã hội.

Do đó, để giải bài toán này, trước tiên các địa phương phải linh hoạt trong việc vận dụng để tổ chức đấu thầu, đấu giá một cách công khai, minh bạch; xoá bỏ tình trạng “lợi ích nhóm”. Đây chính là nguồn cơn dẫn đến dấu hiệu tham nhũng, lãng phí trong công tác đấu thầu, đấu giá”, PGS Trần Chủng nêu.

Cũng theo PGS Trần Chủng, bên cạnh những bất cập nêu trên thì vấn đề xác định giá khởi điểm cũng cần phải bám sát với thực tiễn. Đơn cử, theo quy định về đấu giá quyền khai thác khoáng sản cũng đang tồn tại và bộc lộ nhiều bất câp, như: “giá khởi điểm không thấp hơn tiền cấp quyền khai thác khoáng sản”. Điều này cũng là điểm nghẽn trong thực hiện đấu giá hiện nay. Rõ ràng quy định này không thực tiễn. Bởi, tiền cấp quyền khai thác khoáng sản hiện hành thông thường được xác định trên cơ sở mỏ đã có dự án đầu tư.

Như vậy, theo PGS Trần Chủng, việc xác định giá khởi điểm là rất khó triển khai. Giả sử, trong trường hợp nếu có triển khai thì độ tin cậy và tính chính xác cũng không có, đặc biệt đối với khu vực chưa có kết quả thăm dò. Và từ những thực tế trên, nhiều địa phương có tâm lý thích giao mỏ khoáng sản hơn là đưa vào đấu thầu, đấu giá. Trong đó, khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản vô tình đã tạo ra không gian rất rộng để tiếp tục thực hiện cấp quyền khai thác khoáng sản theo hình thức "xin - cho".

“Trên thực tế, theo báo cáo tổng kết 10 năm thi hành Luật Khoáng sản 2010 của Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN-MT), chỉ có 6 giấy phép được cấp theo hình thức đấu giá trên tổng số 421 giấy phép khai thác khoáng sản do Bộ TN-MT cấp (tỷ lệ 1,4%). Đối với các giấy phép do UBND cấp tỉnh cấp, có 394 trên tổng số 4.279 giấy phép được cấp theo hình thức đấu giá (tỷ lệ 9,2%).

Như vậy, đa số các mỏ khoáng sản vẫn được cấp phép theo hình thức "xin - cho". Và đây chính là mấu chốt cần phải tháo gỡ để Luật đấu thầu, đấu giá giải quyết dứt điểm những điểm “nghẽn” và phát huy tác dụng những tài sản công được Nhà nước đưa ra đấu giá, nhằm tận thu ngân sách, đảm bảo tính ổn định”, PGS Trần Chủng nhấn mạnh.