Phân cấp điều chỉnh dự toán ngân sách cho Chính phủ

Với 426/430 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành, Quốc hội đã chính thức thông qua Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi) tại phiên họp.

Theo quy định vừa được Quốc hội thông qua, trong trường hợp có biến động dẫn đến tăng mức vay, bội chi so với dự toán ngân sách đã phân bổ, Chính phủ sẽ lập dự toán điều chỉnh ngân sách Nhà nước và trình Quốc hội quyết định. Trên cơ sở Nghị quyết của Quốc hội, UBND các cấp sẽ lập dự toán điều chỉnh ngân sách địa phương và trình HĐND cùng cấp quyết định.

Chính phủ cũng được quyền điều chỉnh dự toán thu, chi của một số bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, cơ quan trung ương và một số địa phương. Tuy nhiên, việc điều chỉnh này không được làm tăng tổng mức vay và bội chi ngân sách Nhà nước, đồng thời phải báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Quốc hội tại kỳ họp gần nhất.

Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi) gồm 79 Điều và sẽ chính thức có hiệu lực từ năm ngân sách 2026. Riêng các quy định liên quan đến việc lập dự toán, chấp hành ngân sách nhà nước và phân cấp ngân sách cấp tỉnh, cấp xã trong các lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số sẽ có hiệu lực từ ngày 01/7/2025.

Việc quyết toán ngân sách năm 2024 và quy trình lập dự toán ngân sách năm 2026 vẫn thực hiện theo quy định hiện hành tại Luật Ngân sách nhà nước hiện hành.

Báo cáo giải trình, tiếp thu Dự thảo Luật trước khi Quốc hội biểu quyết thông qua, Bộ trưởng Tài chính - Nguyễn Văn Thắng cho biết, việc phân cấp điều chỉnh dự toán ngân sách cho Chính phủ là một vấn đề cấp thiết nhằm tháo gỡ các vướng mắc trong thực tiễn điều hành ngân sách.

Mục tiêu của quy định này là tăng tính chủ động, nâng cao hiệu quả quản lý, điều hành ngân sách, giảm thủ tục hành chính và tăng trách nhiệm của các cấp, các ngành và địa phương.

Cùng với việc phân cấp, luật cũng tăng cường cơ chế kiểm tra, giám sát của Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, HĐND và UBND các cấp. Đồng thời, quy định rõ chế tài xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, ngăn ngừa tham nhũng, tiêu cực, lãng phí trong lĩnh vực tài chính - ngân sách.

Về phân chia nguồn thu giữa ngân sách trung ương và ngân sách địa phương, theo Bộ trưởng Bộ Tài chính, Luật quy định: Hà Nội được hưởng 100% khoản thu từ tiền sử dụng đất, tiền thuê đất theo Luật Thủ đô.

Các địa phương không nhận bổ sung cân đối từ ngân sách trung ương được hưởng 80% khoản thu này, phần còn lại 20% thuộc ngân sách trung ương. Đối với các địa phương có nhận bổ sung cân đối, tỷ lệ tương ứng là 85% cho ngân sách địa phương và 15% cho ngân sách trung ương.

“Liên quan đến việc sử dụng nguồn tăng thu so với dự toán và phần dự toán chi còn lại, luật giao Chính phủ thẩm quyền quản lý, điều hành và báo cáo kết quả thực hiện cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Quốc hội. Tương tự, UBND các cấp được sử dụng các nguồn này ở địa phương và có trách nhiệm báo cáo HĐND cùng cấp”, Bộ trưởng Bộ Tài chính thông tin.

Đồng thời cho hay, một nội dung mới của Luật đã bổ sung nhiệm vụ, quyền hạn của Chính phủ trong việc quy định về các khoản tài trợ, đóng góp tự nguyện và viện trợ không hoàn lại cho Nhà nước, Chính phủ và chính quyền địa phương.

Luật cũng tăng cường trách nhiệm của thủ trưởng các đơn vị trong việc thực hiện chi ngân sách, đồng thời đơn giản hóa quy trình kiểm soát chi ngân sách của Kho bạc Nhà nước.

Ngoài ra, quỹ dự trữ tài chính cấp tỉnh được phép tạm ứng cho các chương trình, dự án hạ tầng quan trọng để đẩy nhanh tiến độ, với điều kiện phải hoàn trả trong vòng 36 tháng và tổng mức tạm ứng không vượt quá 50% số dư đầu năm của quỹ.

Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính, một điểm đáng chú ý, Luật không quy định thứ tự ưu tiên trong việc xử lý nguồn tăng thu so với dự toán hoặc phần chi chưa sử dụng hết. Điều này nhằm tạo sự linh hoạt trong tổ chức thực hiện nhiệm vụ chi ở các cấp ngân sách.