Phòng, chống lừa đảo qua ngân hàng số: Báo chí giữ vai trò then chốt

Trong bối cảnh chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ, ứng dụng ngân hàng số đã trở thành kênh giao dịch chủ đạo của người dân và doanh nghiệp. Song hành với sự tiện lợi là nguy cơ gia tăng các hình thức lừa đảo, gian lận công nghệ cao với thủ đoạn ngày càng tinh vi, gây thiệt hại nghiêm trọng về tài sản và làm xói mòn niềm tin xã hội.

Thực tế, thống kê cho thấy, chỉ trong 8 tháng đầu năm 2025, cả nước đã ghi nhận hơn 1.500 vụ lừa đảo trực tuyến, gây tổng thiệt hại khoảng 1.660 tỷ đồng, trong đó phần lớn liên quan trực tiếp đến giao dịch tài chính và ứng dụng ngân hàng số - Đây là những con số phản ánh rõ mức độ nghiêm trọng, tính phức tạp và xu hướng gia tăng của tội phạm công nghệ cao trong không gian số.

Theo các chuyên gia, điểm đáng lo ngại, tội phạm công nghệ cao không tấn công trực diện vào hệ thống lõi của ngân hàng, vốn được bảo vệ nhiều lớp, mà tập trung tấn công vào con người – mắt xích dễ bị tổn thương nhất trong chuỗi an ninh số.

Dẫn chứng về các “lỗ hổng” an ninh mạng, TS Đinh Thế Hiển - chuyên gia tài chính Viện Nghiên cứu Tin học và Kinh tế ứng dụng cho biết, thời quan qua có hàng ngàn vụ lừa đảo qua App ngân hàng giả mạo (APK chứa mã độc) hoặc đối tượng thuê mở tài khoản để phục vụ vào việc luân chuyển tiền lừa đảo, qua mặt cơ quan chức năng trong nước.

“Trong các vụ tấn công dạng này, nhiều đối tượng tội phạm mạng đã thực hiện các phi vụ lừa đào xuyên quốc gia và giả danh cơ quan chức năng để thao túng chuyển tiền, lừa đảo chiếm đoạt tài sản của nạn nhân”, vị chuyên gia này chia sẻ.

Và trước thực tế đã nêu, để nâng cao công tác phòng, chống lừa đảo, không ít ý kiến cho rằng, với khả năng tiếp cận rộng rãi, nhanh chóng, báo chí sẽ giữ vai trò then chốt.

Theo Thiếu tướng Lê Minh Mạnh - Chi hội trưởng Chi hội Phía Nam, Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia, tội phạm công nghệ cao không tấn công trực diện vào hệ thống lõi của ngân hàng, mà chủ yếu khai thác yếu tố con người, từ sự thiếu cảnh giác của khách hàng đến các lỗ hổng trong nhận thức an toàn thông tin.

“Lừa đảo qua ứng dụng ngân hàng số hiện nay không còn là hiện tượng cá biệt, mà đã trở thành một thách thức an ninh phi truyền thống, tác động trực tiếp đến an ninh tài chính, trật tự xã hội và niềm tin của người dân”, Thiếu tướng Lê Minh Mạnh chia sẻ.

Đồng thời cho rằng, báo chí không chỉ là kênh phản ánh các vụ việc sau khi xảy ra, mà cần trở thành lực lượng đồng hành trong công tác cảnh báo sớm, tuyên truyền, giáo dục cộng đồng, góp phần hình thành “lá chắn nhận thức” cho xã hội. Mỗi bài viết, mỗi bản tin chính xác, kịp thời và có trách nhiệm sẽ góp phần bảo vệ người dân trước những rủi ro trên không gian mạng.

Liên quan đến vấn đề này, nhiều ý kiến cũng cho hay, công tác phòng, chống lừa đảo qua ứng dụng ngân hàng số cần triển khai đồng bộ trên ba trụ cột: công nghệ - quy trình - con người, trong đó báo chí giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong việc đưa cảnh báo đến người dân nhanh chóng và hiệu quả nhất.

Theo TS Đinh Thế Hiển, báo chí không cần làm thay ngân hàng hay cơ quan quản lý, mà có trách nhiệm chuyển tải những cảnh báo kỹ thuật phức tạp thành thông tin dễ hiểu, dễ nhớ và dễ hành động.

“Nếu làm tốt, báo chí sẽ trở thành tuyến phòng ngừa đầu tiên. Nếu làm chưa tốt, các cảnh báo dù chính xác đến đâu cũng khó tiếp cận được với người cần được bảo vệ”, TS Đinh Thế Hiển nhấn mạnh.

Cùng với mặt trận thông tin, chỉ rõ mặt trái của công nghệ AI tạo sinh (GenAI), một số ý kiến cũng cho rằng, khoảng trống giữa trách nhiệm pháp lý của ngân hàng và kỳ vọng được bảo vệ của người dân, nếu không được nhận diện và xử lý, sẽ làm xói mòn niềm tin vào hệ thống tài chính số.

Được biết, ngoài những hệ lụy liên quan đến ngân hàng số, tại Phiên họp thứ 52 (đợt 2) của Ủy ban Thường vụ Quốc hội sáng 24/12 vừa qua. Báo cáo Công tác dân nguyện của Quốc hội trong tháng 10 và tháng 11 năm 2025 cũng nêu rõ, cử tri và Nhân dân lo lắng, bức xúc về tình trạng lừa đảo trực tuyến; nhiều trường hợp người dân bị lừa đảo, bị lợi dụng đứng tên làm giám đốc công ty hoặc chủ hộ kinh doanh mà không hay biết, dẫn đến việc bị cấm xuất cảnh hoặc gặp khó khăn trong các thủ tục hành chính;…