Chuyện phí giao hàng mùa dịch

QUÂN BẢO• 18/09/2021 04:08

Trong khi chờ đợi ứng dụng sửa thuật toán (nếu có thể), thì người dùng có thể làm thay đổi cán cân cung cầu, bằng cách ít sử dụng dịch vụ nếu giá quá cao.

Từ ngày 16/9, các hàng ăn ở TP. HCM bắt đầu được phép mở bán mang về. Người giao hàng (shipper) cũng được chạy liên quận. Mấy ngày qua, thị trường có hiện tượng phí giao hàng tăng cao. Thậm chí, trong nhiều trường hợp giá vận chuyển còn cao hơn cả giá sản phẩm.

Theo báo Tuổi trẻ, một ứng dụng shipper thừa nhận họ buộc phải tăng cước phí giao hàng để khuyến khích shipper làm việc và hạn chế tình trạng shipper hủy đơn.

Hầu hết các hãng giải thích lòng vòng về giá cước tăng cao, trong đó lập luận là do thuật toán của ứng dụng điều chỉnh giá giao hàng lên cao để cân bằng cung cầu.

Trong khi đó, nhiều khách hàng có ý kiến việc giá vận chuyển tăng cao như hiện tại là “có dấu hiệu đục nước béo cò” và đề nghị chính quyền phải “vào cuộc”.

Thực tế, tình trạng phí giao hàng tăng cao mùa dịch không phải là điều mới, và cũng không phải chỉ có ở Việt Nam. Khi nước Mỹ bùng dịch, người Mỹ phải ở nhà và gọi đồ qua các ứng dụng DoorDash, GrubHub hay Uber Eats, tương tự như những Grabfood hay Beamin ở Việt Nam. Và tất nhiên, phí giao hàng tăng vọt trong thời gian này.

Chính quyền các thành phố khác nhau có cách hành xử khác nhau. Có thành phố để quy luật thị trường quyết định. Nhưng có thành phố quyết định ra tay, trong số đó có các thành phố lớn như New York, San Francisco hay Chicago. Và chính quyền các thành phố này đang phải đối mặt với hàng loạt vụ kiện từ các ứng dụng giao đồ ăn.

Trước đại dịch, các ứng dụng được báo cáo đã tính phí từ 20% đến 40% cho mỗi đơn đặt hàng. Nhưng khi Covid-19 đóng cửa dịch vụ ăn uống, các nhà hàng buộc phải dựa vào hoạt động giao hàng. Vì vậy, thành phố New York cùng với San Francisco, Chicago và một số thành phố khác, đã áp đặt giới hạn hoa hồng để giúp các nhà hàng tiếp tục tồn tại.

Theo đó, mức phí bị giới hạn chỉ còn 15% trên tổng số đơn đặt hàng cho việc giao hàng và 5% cho các dịch vụ khác, chẳng hạn như quảng cáo trong ứng dụng. Điều mà các ứng dụng giao hàng như DoorDash tức giận là các nhà lãnh đạo ở New York và San Francisco tiếp tục thực thi đạo luật này ngay cả khi các nhà hàng đã được mở cửa trở lại.

Nhìn xa hơn, đó là một phần của cuộc chiến lớn hơn giữa ứng dụng và cơ quan quản lý, và đây cũng không phải lần đầu hai nhóm này “đụng độ”. Chicago đã từng kiện DoorDash vào tháng 8 vì đã thêm “Phí Chicago” vào các đơn đặt hàng, ngụ ý rằng thành phố đưa ra một khoản phụ phí. Chicago cũng kiện GrubHub vì các hành vi lừa đảo bị cáo buộc khác. Portland cũng đang đối mặt với một vấn đề tương tự khi UberEats và DoorDash cũng thêm những khoản phí liên quan đến thành phố này.

Điểm mấu chốt ở đây là gì? Giao đồ ăn là một hoạt động kinh doanh khắc nghiệt và thậm chí trong thời kỳ bùng nổ đại dịch, các công ty giao hàng vẫn không có lãi. Trong một bối cảnh khó khăn như đại dịch, tất cả các bên đều cố gắng để trụ vững bằng tài chính - mâu thuẫn cũng vì thế mà nảy sinh nhiều hơn.

Bởi vậy, việc cân bằng lợi ích giữa nhiều bên như khách hàng, nhà hàng, ứng dụng là một điều rất khó trong điều kiện dịch như hiện tại.

Mặc dù, thuật toán tính giá ship là do con người viết ra, con người hoàn toàn có thể điều chỉnh, nhưng thuật toán cũng phản ánh quy luật của cung cầu hiện tại. Thành thử, trong khi chờ đợi ứng dụng sửa thuật toán (nếu có thể), thì người dùng có thể làm thay đổi cán cân cung cầu, giảm cầu để tác động giá giảm, bằng cách ít sử dụng dịch vụ nếu giá quá cao.