Cuba và khát khao một hình mẫu lý tưởng (Bài 2)

TRƯƠNG KHẮC TRÀ• 24/09/2021 06:00

Thực ra, bản thân học thuyết Marx chưa hề đóng khung, nó cần phát triển, bổ sung và điều chỉnh thông qua thực tiễn.

Cuba chỉ cách bán đảo Floria (Mỹ) 160km

Cuba chỉ cách bán đảo Floria - Mỹ 160km (Ảnh: Cắt từ Google Earth)

Cuộc biểu tình hồi đầu năm 2021 ở Cuba chính là hồi chuông cảnh tỉnh cho sự an nguy của chế độ dưới sự lãnh đạo của nhà Castro. Suy đến cùng, đây không phải là lỗi của “hệ thống chính trị” xã hội chủ nghĩa mà do kiệt quệ kinh tế dẫn đến tình trạng thiếu lương thực, thuốc men, đời sống nhân dân khó khăn.

Con đường cái quan cho Cuba là vượt qua lệnh cấm vận của Mỹ, mở cửa hội nhập, hợp tác, giao lưu để phát triển, đây mới là chìa khóa hóa giải khó khăn thách thức trong nước.

Nhưng vấn đề đặt ra là: Để nhận được thái độ thiện cảm của Mỹ, liệu Havana có giữ được lý tưởng mà lãnh tụ Fidel cùng nhiều thế hệ con em hy sinh xương máu mới giành được? Nếu khăng khăng bảo toàn thành quả, Cuba có rơi vào bất ổn triền miên từ nội bộ?

Ông Migeul Diaz Canel Bermudez, Chủ tịch Hội đồng nhà nước và Phó Chủ tịch Hồi đồng Bộ trưởng Cuba, lên nắm quyền hồi 2018, là thế hệ lãnh đạo sau thời khắc 1959, tín hiệu nhận biết đang có đổi mới.

Đổi mới ở Cuba sẽ diễn ra trong lĩnh vực kinh tế, thực hiện tự do hóa thị trường, mở cửa thu hút đầu tư nước ngoài, thu hẹp khu vực kinh tế nhà nước, hạn chế chính sách bảo hộ. Đây là những động thái cơ sở để khởi đầu đổi mới.

Đổi mới trong kinh tế chắc chắn dẫn đến những thay đổi trong hệ thống chính trị. Muốn thu hút đầu tư thì hệ thống pháp luật, thể chế phải thông thoáng, phù hợp với thông lệ quốc tế, muốn xây dựng kinh tế thị trường thì nhà nước phải từ bỏ bao cấp, độc quyền,…

Hiện nay, một số Hiệp định Thương mại tự do kiểu mới đã bao hàm yếu tố chính trị, trong đó có nhân quyền, văn hóa, lợi quyền người lao động- những điều này ít nhiều tác động đến thể chế chính trị của quốc gia sở tại.

Xét về góc độ là các nước xã hội chủ nghĩa hiện nay đang ở giai đoạn không được cường thịnh như thời điểm trước năm 1991, điều đó có nghĩa, hầu hết luật chơi thương mại, đầu tư, khoa học công nghệ đều do hệ thống tư bản cầm trịch.

Chẳng riêng gì Cuba mà tất cả các nước còn lại - nếu muốn tận dụng ngoại lực đều phải tự biến đổi để phù hợp. Engels, Lenin đều thống nhất quan điểm “quá độ lên xã hội chủ nghĩa bỏ quan giai đoạn tư bản chủ nghĩa” nhưng không có nghĩa là phủ định sạch trơn, ngược lại phải biết hợp tác, giao thoa để tận dụng khả năng sáng tạo và cơ sở vật chất của tư bản chủ nghĩa.

Ông Migeul Diaz Canel Bermudez Bí Thư thứ nhất BCH ĐCS Cuba

Ông Migeul Diaz Canel Bermudez, Chủ tịch Hội đồng nhà nước Cuba

Vì vậy, nếu muốn giải quyết bài toán lớn, Cuba phải chấp nhận thay đổi chính mình. Thực ra, bản thân học thuyết Marx chưa hề đóng khung, nó cần phát triển, bổ sung và điều chỉnh thông qua thực tiễn.

Có thể nói, chủ nghĩa xã hội ngày nay có điểm khác trước năm 1991, khác với thực tế tại Liên Xô. Trung Quốc đã “rẽ hướng” và bổ sung thêm “đặc sắc Trung Quốc” trong tiến trình quá độ.

Việt Nam đã bình thường hóa quan hệ với Mỹ, bắt tay hợp tác sâu rộng với tất cả các nước tư bản - điều mà trước đây được xem là “chệch hướng”. Nhưng về cơ bản chúng ta vẫn có duy nhất một chính đảng lãnh đạo, thành phần kinh tế nhà nước giữ vai trò cốt cán.

Tuy nhiên, sự thay đổi ở Cuba không phải dễ dàng, so với Việt Nam, người Mỹ khắt khe hơn với Cuba và Triều Tiên, cũng vì yếu tố “địa chính trị” của Cuba ở Tây bán cầu.

Rào cản lớn nhất của Cuba chính là Mỹ, trừ thời kỳ ông Obama làm Tổng thống, còn lại Havana chưa có bước đi ngoại giao nào đủ đột phá để phá băng quan hệ với Washington.

Mỹ Latin là khu vực mà phong trào cánh tả hoạt động rất mạnh, rất nhiều nước ở khu vực này chịu ảnh hưởng của xu hướng tả khuynh chính trị. Vì vậy, bối cảnh Cuba không hứa hẹn có thay đổi mạnh mẽ.