[eMagazine] Trung Quốc chuẩn bị “đánh đổ” một trụ cột của dịch vụ thời 4.0

Trung Quốc chuẩn bị hạn chế các công ty sử dụng thuật toán để bán sản phẩm cho người tiêu dùng, một động thái đi ngược lại lợi ích kinh doanh và tạo tiền lệ cho các quốc gia khác.

Các công ty công nghệ lớn nhất của Trung Quốc, từ gã khổng lồ thương mại điện tử Alibaba cho đến ByteDance, chủ sở hữu TikTok, đã xây dựng doanh nghiệp trị giá hàng tỷ USD dựa trên các thuật toán đem đến nội dung mà khách hàng có khả năng dành thời gian để xem hoặc chi tiêu nhiều hơn, dựa trên hành vi của họ.

Thứ Sáu tuần trước, cơ quan quản lý an ninh mạng đã phát hành các quy tắc dự thảo sâu rộng để điều chỉnh việc sử dụng các thuật toán này. Đề xuất được mở để lấy ý kiến cho đến ngày 26 tháng 9 trong bối cảnh ngày chính thức thực thi vẫn chưa được công bố.

Các quy tắc mang tính đột phá có thể tạo ra một cuộc đụng độ giữa những gã khổng lồ công nghệ của Trung Quốc - vốn phải chịu nhiều quy định hơn trong 10 tháng qua - và Bắc Kinh, vốn đang tìm cách kiềm chế quyền lực của họ.

Các nhà phân tích cho biết, các quy tắc thuật toán của Trung Quốc sẽ được các quốc gia và công ty công nghệ trên thế giới theo dõi chặt chẽ để biết nó có thể ảnh hưởng như thế nào đến các mô hình kinh doanh và sự đổi mới.

“Các công ty sẽ rất quan tâm bởi vì điều này có khả năng dẫn tới các tập đoàn phải tái cấu trúc mô hình kinh doanh”, Kendra Schaefer, đối tác của công ty tư vấn Trivium Trung Quốc tại Bắc Kinh, nói với tờ CNBC.

Bộ quy tắc cũng đặt ra câu hỏi về việc thực thi sẽ diễn ra như thế nào và các cơ quan quản lý có thể phải áp đặt thế nào để thực sự khiến các công ty tuân thủ các quy tắc này.

Dưới đây là một số điểm chính trong quy tắc dự thảo:

• Các công ty không được thiết lập các thuật toán khiến người dùng trở nên “nghiện” hoặc chi tiêu quá lớn
• Các nhà cung cấp dịch vụ cần thông báo cho người dùng một cách rõ ràng về các dịch vụ đề xuất theo thuật toán mà họ cung cấp.
• Người dùng cần có cách để tắt các dịch vụ đề xuất theo thuật toán. Người dùng cũng nên có cách để chọn, sửa đổi hoặc xóa các thẻ (tag) được sử dụng cho thuật toán đề xuất.
• Khi các thuật toán được sử dụng để tiếp thị hàng hóa hoặc cung cấp dịch vụ cho người tiêu dùng, công ty đứng sau nó không được sử dụng thuật toán để thực hiện sự khác biệt “bất hợp lý” về giá cả hoặc điều kiện giao dịch.
• Bất kỳ hành vi vi phạm quy định nào cũng có thể khiến các công ty bị phạt tiền từ 5.000 nhân dân tệ đến 30.000 nhân dân tệ (773 USD đến 4.637 USD).

Các quy tắc này được đưa ra trong bối cảnh chính phủ Trung Quốc đã tăng cường quy định đối với những gã khổng lồ công nghệ trong nước từ năm ngoái, chủ yếu với danh nghĩa ngăn chặn các hoạt động độc quyền và tăng cường bảo vệ dữ liệu.

Vào thứ Tư, một luật bảo mật dữ liệu mới đã có hiệu lực. Luật bảo mật dữ liệu cá nhân sẽ có hiệu lực vào ngày 1 tháng 11.

Thuật toán đề xuất bao gồm các đoạn mã được viết để trích xuất thông tin cụ thể về người dùng, giúp cung cấp kết quả phù hợp hơn. Nếu bạn đang ở trên một trang web thương mại điện tử, một số mặt hàng bạn thấy trên trang chủ có thể đã ở đó do thói quen duyệt web hoặc mua sắm của bạn.

Nhưng những thuật toán này thường không được công khai và điều đó có thể gây khó khăn cho việc thực thi. Ít nhất thì cơ quan hành pháp có thể yêu cầu kiểm tra mã của các công ty đằng sau các thuật toán.

Các nhà chức trách phải thực hiện thuật toán “đánh giá bảo mật” và kiểm tra các dịch vụ khuyến nghị, theo các quy tắc dự thảo. Các công ty phải hợp tác và cung cấp bất kỳ hỗ trợ kỹ thuật hoặc dữ liệu cần thiết nào. Điều đó sẽ cung cấp cho các cơ quan quản lý ở Trung Quốc quyền lực to lớn, nhưng cũng đưa ra một số thách thức. Bởi vì các thuật toán hiện nay sử dụng trí tuệ nhân tạo có một độ phức tạp rất cao và đồ sộ.

Sự can thiệp này có thể tạo ra một cuộc đụng độ giữa những gã khổng lồ công nghệ của Trung Quốc và các cơ quan quản lý.

Nhiều gã khổng lồ công nghệ của Trung Quốc không trực tiếp kiếm tiền từ các thuật toán của họ. Thay vào đó, chúng được sử dụng để hướng người tiêu dùng đến sản phẩm. Ví dụ: bạn có thể đang xem video trên một ứng dụng và sau đó nhận được nội dung tương tự được đề xuất. Một công ty sẽ kiếm tiền từ điều đó thông qua quảng cáo hoặc thậm chí là việc bạn mua hàng.

Các quy tắc mới nhất có thể buộc các công ty thay đổi mô hình kinh doanh của họ, nhưng mức độ như thế nào vẫn chưa rõ ràng.

Ziyang Fan, người đứng đầu bộ phận thương mại kỹ thuật số tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới cho biết: “Chúng tôi vẫn chưa xác định được tác động đối với hoạt động và lợi nhuận. Nó phụ thuộc vào một số yếu tố, chẳng hạn như mức độ thực thi và phản ứng của thị trường - có bao nhiêu người dùng sẽ chọn tắt thuật toán đề xuất nếu điều đó sẽ dẫn đến trải nghiệm người dùng dưới mức tối ưu, ví dụ như bạn được giới thiệu một video về mèo nhưng bạn lại là người thích chó?”

Anh nói thêm: “Nếu chúng ta thấy các chỉ số như số người hoạt động hằng ngày và tỷ lệ giữ chân giảm đáng kể, thì tác động đối với lợi nhuận cũng đáng kể tương tự”. Trong trường hợp này, các công ty truyền thông xã hội có thể chịu tác động nhiều hơn các mô hình như thương mại điện tử hay gọi xe.

Khi sự giao thoa giữa công nghệ và cuộc sống hàng ngày phát triển, các quốc gia và khu vực trên thế giới ngày càng tìm cách điều chỉnh công nghệ và các công ty cung cấp.

Điều đó dẫn đến các cách tiếp cận khác nhau, cho đến nay. Trong lĩnh vực thuật toán, Trung Quốc đặc biệt tập trung vào tính năng đề xuất của công nghệ, trong khi Hoa Kỳ và Liên minh châu Âu đang thảo luận về các luật rộng hơn về trí tuệ nhân tạo.

Đầu năm nay, Liên minh Châu Âu đã ban hành một dự thảo luật có tên là Đạo luật Trí tuệ Nhân tạo với mục đích tạo điều kiện cho “sự phát triển của một thị trường duy nhất cho các ứng dụng AI hợp pháp, an toàn và đáng tin cậy” và thúc đẩy sự đổi mới trong lĩnh vực này. Luật có “các yêu cầu cụ thể nhằm giảm thiểu nguy cơ phân biệt đối xử theo thuật toán”. Nhưng nhìn chung dự thảo đó vẫn có một số khác biệt với các quy tắc thuật toán của Trung Quốc.

Ziyang Fan cho biết EU tuân theo “cách tiếp cận dựa trên rủi ro” trong khi các quy tắc của Trung Quốc “không phân biệt mức độ rủi ro và áp dụng cho tất cả các mô hình sử dụng thuật toán khuyến nghị”.

Mức độ ảnh hưởng qua đó có thể lan rộng từ lĩnh vực giao hàng thực phẩm đến giáo dục. Ngoài ra, các quy tắc của Trung Quốc còn “tác động đến các thuật toán ngay từ ở cấp độ người dùng và sản phẩm”, chẳng hạn như khả năng người dùng tắt thuật toán, như đã nêu trong các quy tắc được đề xuất.

Một khi đã được ban hành, luật thuật toán của Trung Quốc sẽ được theo dõi chặt chẽ trên khắp thế giới khi các nhà chức trách cố gắng tìm ra cách điều chỉnh công nghệ trong tương lai.

Điều đó sẽ ảnh hưởng đến toàn thế giới. Các công ty công nghệ ở nước ngoài sẽ xem các công ty công nghệ Trung Quốc làm gì với những hạn chế này. Nếu họ thay đổi mô hình kinh doanh, nếu họ có thể thành công bất chấp các quy định về quy trình thuật toán, thì có rất ít lý do để các chính phủ nước ngoài không làm điều tương tự.

Nhưng nếu họ thất bại, không có lợi nhuận như mong muốn và làm các cổ đông thất vọng, điều đó củng cố lập luận rằng chính phủ không thể thực hiện quy định thuật toán mà không có tác động bất lợi cho sự đổi mới.

QUÂN BẢO

QUÂN BẢO