Đổi mới cơ chế Quỹ phát triển Khoa học và Công nghệ

YẾN NHUNG• 17/06/2024 03:30

Để hoạt động hiệu quả hơn, góp ý Luật KH&CN (sửa đổi), nhiều ý kiến cho rằng, việc đổi mới cơ chế Quỹ phát triển KH&CN cần được nghiên cứu, xây dựng cụ thể, sát thực tiễn.

>> Gỡ điểm nghẽn trong phát triển thị trường khoa học và công nghệ

Thời gian qua, Luật Khoa học và Công nghệ 2013 đã phát huy được vai trò trụ cột liên quan đến thúc đẩy khoa học và công nghệ (KH&CN), tạo hành lang pháp lý cũng như thúc đẩy và nâng cao hiệu quả hoạt động KH&CN. Tuy nhiên, trước sự phát triển nhanh của KH&CN trong nước và thế giới, nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong thực tế triển khai Luật, đòi hỏi phải tiến hành rà soát, nghiên cứu và sửa đổi toàn diện các quy định của Luật Khoa học và Công nghệ 2013.

trước sự phát triển nhanh của KH&CN trong nước và thế giới, nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong thực tế triển khai Luật, đòi hỏi phải tiến hành rà soát, nghiên cứu và sửa đổi toàn diện các quy định của Luật Khoa học và Công nghệ 2013.

Trước sự phát triển nhanh của KH&CN trong nước và thế giới, cần tiến hành rà soát, nghiên cứu và sửa đổi toàn diện các quy định của Luật Khoa học và Công nghệ 2013 - Ảnh minh họa: ITN

Trong đó, nội dung về Quỹ phát triển KH&CN đang nhận được sự quan tâm của nhiều chuyên gia. Thực tế cho thấy, vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế trong trích lập và sử dụng Quỹ.

Cụ thể, tỷ lệ trích lập Quỹ chưa phù hợp với cơ cấu và quy mô của doanh nghiệp Việt Nam. Đặc thù ở Việt Nam, doanh nghiệp nhỏ và vừa chiếm đa số, nguồn thu nhập trước thuế của các doanh nghiệp này không lớn, nếu áp dụng cùng tỉ lệ trích lập Quỹ tối đa 10%/năm thì số tiền trích lập Quỹ đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa là rất nhỏ, cho dù có cộng dồn 5 năm vẫn không đủ để doanh nghiệp đầu tư cho nghiên cứu khoa học và đổi mới công nghệ.

Hơn nữa, cơ chế khuyến khích trích lập và sử dụng Quỹ chưa đủ hấp dẫn; thủ tục hành chính trong kiểm soát chi của Quỹ chưa linh động và chưa phù hợp với đặc thù của Quỹ, có nội dung chưa được hướng dẫn cụ thể, thủ tục phức tạp khó thực hiện, như cơ chế giám sát nội dung chi tiêu Quỹ, quyết toán chi Quỹ với cơ quan quản lý nhà nước, chế tài phạt đối với việc trích lập mà không sử dụng hay sử dụng không hết 70% số trích…

Để tiếp tục phát huy hiệu quả của Quỹ phát triển KH&CN quốc gia, tránh việc trùng lặp nhiệm vụ chi từ ngân sách Nhà nước, trong Tờ trình Đề nghị xây dựng dự án Luật (sửa đổi), Bộ KH&CN đề xuất sửa đổi, bổ sung quy định về Quỹ phát triển KH&CN quốc gia theo hướng: Kinh phí của Quỹ được sử dụng để tài trợ cho nghiên cứu cơ bản, nghiên cứu ứng dụng; nhiệm vụ KH&CN cấp thiết, đột xuất, khẩn cấp; hỗ trợ nâng cao năng lực KH&CN quốc gia. Đồng thời, bỏ chức năng cho vay, bảo lãnh vốn vay do trùng với chức năng của Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia.

Bộ đề xuất quy định hai phương án với Quỹ Phát triển KH&CN bộ, ngành, địa phương. Phương án 1: Bỏ quy định về quỹ do thời gian qua rất ít bộ, ngành, địa phương thành lập quỹ. Đối với những quỹ đã thành lập thì tiếp tục xin dừng hoạt động do gặp khó khăn về biên chế, nhân sự có chuyên môn quản lý và nguồn kinh phí bố trí cho quỹ rất hạn chế dẫn đến quỹ hoạt động không hiệu quả.

Phương án 2: Sửa đổi quy định theo hướng mở để các bộ, ngành, địa phương tùy tình hình thực tiễn có thể thành lập hoặc không thành lập quỹ phát triển KH&CN. Bổ sung quy định khuyến khích thành lập Quỹ phát triển KH&CN của doanh nghiệp (không phân biệt loại hình doanh nghiệp). Khuyến khích tư nhân thành lập hoặc liên kết với Nhà nước thành lập các quỹ đầu tư mạo hiểm đối với hoạt động nghiên cứu phát triển công nghệ mới, công nghệ cao.

Trước đề xuất của Bộ KH&CN, nhiều ý kiến nhận định, hiện nay, chúng ta chưa có giải pháp hữu hiệu về việc quản lý khi lập Quỹ phát triển KH&CN nhưng không thể chi tiêu được. Đối với các Quỹ phát triển KH&CN ở địa phương, cần có đánh giá tác động, giải pháp để quỹ có thể hoạt động được và nếu hoạt động được thì phải hiệu quả. Ngoài ra, việc đổi mới cơ chế Quỹ phát triển KH&CN cũng cần được nghiên cứu, xem xét phương án phù hợp nhất.

việc đổi mới cơ chế Quỹ phát triển KH&CN cũng cần được nghiên cứu, xem xét phương án phù hợp nhất

Nhiều ý kiến cho rằng, việc đổi mới cơ chế Quỹ phát triển KH&CN cũng cần được nghiên cứu, xem xét phương án phù hợp nhất - Ảnh minh họa: ITN

>> Tìm giải pháp thực thi chính sách cho doanh nghiệp khoa học và công nghệ

Nêu quan điểm về nội dung này, ông Tạ Đình Thi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cho rằng, cần có sự rành mạch giữa Quỹ phát triển KH&CN của doanh nghiệp với quỹ của các địa phương, Bộ ngành, tổ chức Trung ương. Theo đó, Quỹ của đối tượng, cơ quan nào phải có sự phân biệt về chức năng nhiệm vụ, nguồn kinh phí...

Để thúc đẩy hoạt động KH&CN và đổi mới sáng tạo, theo ông Tạ Đình Thi, có thể tiếp tục duy trì Quỹ phát triển KH&CN nhưng cần xem xét tính đặc thù cho từng đối tượng một cách phù hợp và hiệu quả nhất.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Quang Tuấn, Chuyên gia chính sách Khoa học và Công nghệ, Tập đoàn Công nghiệp - Viễn thông Quân đội (Viettel) cho rằng, để thúc đẩy doanh nghiệp hàng đầu phát triển thì nội dung chi cho KH&CN phải mở rộng.

“Vì vậy, việc sửa đổi Luật KH&CN vẫn nên duy trì Quỹ phát triển KH&CN cho doanh nghiệp để các doanh nghiệp, tập đoàn có định hướng hoạt động trong dài hạn. Việc trích lập Quỹ nên dành cho doanh nghiệp lớn. Còn doanh nghiệp nhỏ thì nên được tạo điều kiện giảm thuế trong việc sử dụng Quỹ phát triển KH&CN”, chuyên gia của Viettel chia sẻ.

Đồng thời, ông Tuấn đề nghị trong Luật (sửa đổi) nên có quy định Quỹ phát triển KH&CN nên tập trung vào hoạt động có tính rủi ro cao, phát triển sản phẩm nền tảng, công nghệ mũi nhọn.