Phát triển điện mặt trời trong khu công nghiệp còn bó hẹp

Đây là chia sẻ của ông Đỗ Quang Thịnh - Giám đốc điều hành Công ty The Sunergy, đồng thời Quản lý vận hành của Công ty Nam Tài Green Energy với Diễn đàn Doanh nghiệp. Theo ông Thịnh, Nghị định số 80/2024/NĐ-CP đưa ra chính sách rõ ràng hơn về DPPA nhưng còn nhiều vướng mắc khi triển khai.

Thưa ông, với các chính sách đã ban hành cho lĩnh vực ĐMTMN, ông đánh giá như thế nào về sự phát triển của thị trường này trong năm 2025?

Trong năm 2024, một số chính sách quan trọng trong phát triển Năng lượng tái tạo (NLTT) nói chung và Điện mặt trời mái nhà (ĐMTMN) nói riêng đã được ban hành như Nghị định số 80/2024/NĐ-CP ngày 03/7/2024 của Chính phủ quy định về cơ chế mua bán điện trực tiếp giữa đơn vị phát điện năng lượng tái tạo với khách hàng sử dụng điện lớn. Tiếp đến, là Nghị định số 135/2024/NĐ-CP của Chính phủ ban hành ngày 22/10/2024 quy định về cơ chế, chính sách khuyến khích phát triển điện mặt trời mái nhà tự sản xuất, tự tiêu thụ và Luật Điện lực số 61/2024/QH15 của Quốc hội ban hành 30/11/2024 về ngành điện, cho thấy cơ bản, các văn bản pháp lý này đã giải quyết được phần nào những khó khăn, vướng mắc liên quan đến thủ tục hành chính của doanh nghiệp khi đầu tư phát triển năng lượng tái tạo.

Trong đó, Nghị định 135/2024/NĐ-CP đã thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển của hình thức điện mặt trời mái nhà tự sản, tự tiêu bằng các khung pháp lý rõ ràng hơn, mang lại hiệu suất kinh tế cao hơn cho dự án khi có thể bán 20% điện dư cho EVN.

Đặc biệt, hình thức ĐMTMN theo hình thức tự sản, tự tiêu sẽ có sự phát triển mang tính đột phá với đối tượng doanh nghiệp sở hữu mái nhà xưởng và có nhu cầu sử dụng ĐMTMN nhằm giảm chi phí sản xuất cũng như đáp ứng các tiêu chí về nguồn gốc năng lượng của đơn hàng.

Tuy nhiên, các dự án ĐMTMN tự sản, tự tiêu muốn bán điện dư vẫn còn khó khăn khi Quy hoạch điện VIII sửa đổi, vẫn chưa nới room về hạn mức cho nguồn phát này.

Còn Nghị định số 80/2024/NĐ-CP đưa ra chính sách rõ ràng hơn về DPPA nhưng còn nhiều vướng mắc khi triển khai như một số điều khoản liên quan đến mục đích sử dụng điện của thành phần tham gia DPPA. Như giới hạn về số lượng doanh nghiệp có thể tham gia DPPA với ràng buộc về sản lượng điện sử dụng của Khách hàng sử dụng điện lớn. Hiện tại, các doanh nghiệp là khách hàng tiêu thụ điện lớn, doanh nghiệp FDI nhỏ muốn tham gia mua điện theo cơ chế DPPA vẫn đang chờ chính sách và hướng dẫn tiếp theo mới có thể yên tâm triển khai.

Bên cạnh đó, Chính phủ cũng có các giải pháp tháo gỡ vướng mắc với các dự án ĐMT bị đình chỉ do quy hoạch hoặc các vấn đề pháp lý khác. Chính sách này được kỳ vọng sẽ huy động thêm đáng kể nguồn điện từ NLTT với giá cả hợp lý hơn và cân bằng lợi ích giữa chủ đầu tư các dự án này và người sử dụng điện.

Như vậy, về tổng thể, các dự án ĐMTMN tự sản, tự tiêu không bán điện dư theo Nghị định 135/2024/NĐ-CP sẽ là đối tượng phát triển mạnh mẽ nhất trong năm 2025.

Bức tranh cho lĩnh vực năng lượng sạch được doanh nghiệp kỳ vọng có sự bùng nổ mạnh mẽ, đặc biệt là mảng điện mặt trời mái nhà cho doanh nghiệp trong KCN, ông có nhận định như thế nào về xu hướng chuyển dịch năng lượng trong năm mới?

Với các phân tích ở trên cùng với điều kiện địa lý tại Việt Nam và chi phí đầu tư đang ngày càng giảm, hiệu suất kinh tế của các dự án ĐMTMN đã tăng lên đáng kể. Mặt khác, xu hướng tăng giá điện của EVN và yêu cầu ngày càng nghiêm ngặt về chứng chỉ REC của các đơn hàng khiến tôi tin rằng tỷ trọng nguồn phát từ ĐMTMN trong KCN ở Việt Nam sẽ tăng lên nhanh chóng cả về số lượng lẫn chất lượng. Sự dịch chuyển này không chỉ tối ưu phí sản xuất tạo mà còn đảm bảo về nguồn gốc năng lượng của sản phẩm tạo ra lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp trên thị trường ngày càng khốc liệt.

Mặc dù Nghị định 80/2024/NĐ-CP và Nghị định 135/2024/NĐ-CP đã ra đời với những định nghĩa và cơ chế rõ ràng hơn, nhưng tôi nhận thấy vẫn còn nhiều vướng mắc chưa được giải quyết với một số bên muốn tham gia phát triển ĐMTMN:

Cụ thể: Nhà đầu tư nước ngoài sang thị trường Việt Nam thuê nhà xưởng với thời hạn trung bình là 05 năm để phát triển sản phẩm với vòng đời ngắn và nhu cầu sử dụng điện năng nhỏ dưới 200.000kWh/tháng. Những nhà đầu tư này sẽ gặp nhiều trở ngại nếu muốn sử dụng năng lượng tái tạo như: Không thể mua điện trực tiếp từ Đơn vị phát điện năng lượng tái tạo theo hình thức DPPA vì không thỏa mãn điều kiện sản lượng điện tiêu thụ bình quân từ 200.000kWh/tháng trở lên.

Còn nếu áp theo hình thức tự sản tự tiêu thì lãng phí khi vòng đời dự án ĐMTMN là 25-30 năm trong khi đơn hàng chỉ từ 05-10 năm.

Mặt khác, mái nhà và hệ thống phân phối điện năng là tải sản của bên Cho thuê xưởng nên không thể chủ động trong việc lắp đặt và đấu nối.

Thêm cái vướng nữa là bên cho thuê xưởng gặp vướng mắc về định nghĩa “Điện tự sản xuất, tự tiêu thụ là điện được sản xuất và tiêu thụ do tổ chức hoặc cá nhân thực hiện để phục vụ chính cho nhu cầu của tổ chức, cá nhân đó” (quy định tại khoản 2 Điều 3 Nghị định 135/2024/NĐ-CP) khiến cho họ không thể lắp đặt hệ thống ĐMTMN trên mái nhà xưởng của mình và bán lại cho khách hàng thuê xưởng.

Được biết rằng doanh nghiệp phát triển ĐMTMN cho tự sản tự tiêu với công suất trên 1MW vẫn phải xin duyệt quota tại địa phương, vậy ông nhận định như thế nào về vấn đề này?

ĐMTMN có công suất trên 1MW có bán điện dư thì phải có “Giấy chứng nhận đăng ký phát triển” do Sở Công Thương cấp.

Mặt tích cực: tăng cường vai trò quản lý của Nhà nước về nguồn phát nhằm phù hợp với tầm nhìn phát triển tổng thể lưới điện cũng như đảm bảo chất lượng điện năng khi khống chế được dao động lưới điện ĐMT khi chiếm tỷ trọng quá lớn.

Mặt tiêu cực: tạo ra cơ chế xin cho và có thể dẫn đến tiêu cực khi quota ĐMT nằm trong PDP8.

Bên cạnh đó, quota ĐMTMN bị giới hạn trong PDP8 cho từng tỉnh thành hiện nay là quá ít so với tiềm năng và nhu cầu thực tế của doanh nghiệp muốn gia phát triển loại hình này.

Để thúc đẩy doanh nghiệp sản xuất chủ động chuyển dịch năng lượng trong năm 2025, theo ông chúng ta cần có những giải pháp nào?

Để thúc đẩy doanh nghiệp sản xuất chủ động dịch chuyển năng lượng xanh và tạo ra môi trường lành mạnh nhằm thu hút thêm nhà đầu tư, Nhà nước cần ban hành thêm các chính sách rõ ràng hơn:

Một là cần tăng cường sự chỉ đạo của các bộ ngành với đơn vị quản lý nhà nước tại địa phương nhằm thống nhất cách diễn giải các văn bản pháp luật, tránh tình trạng mỗi địa phương có một cách hiểu và diễn giải khác nhau khiến nhà đầu tư bối rối. Đồng thời giảm thiểu hoặc làm rõ hơn các yêu cầu kỹ thuật của hệ thống NLTT nhằm tránh sự mập mờ, gây khó khăn từ các bên tham gia nghiệm thu, thẩm định.

Hai là có chính sách phù hợp hơn cho loại hình kinh tế như Xây dựng và cho thuê nhà xưởng đang ngày càng phát triển để giải quyết điểm nghẽn chính sách đối với Bên thuê xưởng và Bên cho thuê xưởng.

Ba là thay đổi các thành phần kinh tế được tham gia vào cơ chế DPPA phù hợp hơn với nhu cầu thực tế và quyền lợi chính đáng của các doanh nghiệp. Làm được việc này, các bên tham gia đều có lợi: doanh nghiệp nhỏ có thêm lợi thế cạnh tranh khi được sử dụng năng lượng tái tạo; đơn vị phát điện năng lượng tái tạo tối ưu được lợi nhuận khi phát hết công suất đặt của hệ thống; đơn vị truyền tải điện sử dụng được hết công suất truyền tải của hệ thống, tạo thêm doanh thu cho nhà nước.

Bốn là bổ sung quota cho loại hình ĐMTMN để tận dụng tối đa nguồn lực xã hội, giảm gánh nặng đầu tư phát triển nguồn điện của nhà nước, tối ưu hóa chi phí đầu tư hạ tầng từ nguồn phát đến người sử dụng điện.

Năm là bỏ hoặc thay đổi cơ chế cấp “Giấy chứng nhận đăng ký phát triển”.

Sáu là bổ sung đối tượng Đơn vị Điện lực Phân phối- Bán lẻ điện có thể tham gia vào cơ chế DPPA để mua lại điện từ Đơn vị phát điện năng lượng tái tạo tương tự như Khách hàng sử dụng điện lớn.

Bảy là về mặt kỹ thuật, có thể bổ sung yêu cầu về hệ thống lưu trữ năng lượng (BESS) đi kèm ĐMTMN với tỷ lệ nhất định nhằm đảm bảo chất lượng điện năng.

Trân trọng cảm ơn ông!

Phương Thanh