“Điểm nghẽn” trong bỏ barie thu phí không dừng cao tốc
Dù lượng phương tiện dán thẻ thu phí không dừng đã đạt trên 95% nhưng vẫn còn những tồn tại trong thu phí không dừng bỏ barie đầu vào đối với doanh nghiệp, nhà đầu tư cao tốc.
Theo lộ trình, từ năm 2024 - 2025 hệ thống thu phí không dừng (ETC) sẽ không còn barie, phương tiện lưu thông đơn làn tự do qua trạm thu phí cao tốc.
Cụ thể, thu phí không dừng (ETC) là hệ thống thu phí tự động mà chủ phương tiện không cần dừng xe để trả tiền khi lưu thông trên cao tốc. Khi qua trạm thu phí, hệ thống sẽ trừ tiền tự động từ tài khoản chủ phương tiện thông qua việc nhận diện thẻ RFID gắn trên xe.
Theo kế hoạch, lộ trình triển khai hệ thống thu phí ETC của Bộ GTVT gồm 3 giai đoạn: Giai đoạn 1, thực hiện từ năm 2016 - 2023, các trạm thu phí vẫn có barie, tài khoản có đủ tiền, barie mới mở.
Giai đoạn 2, thực hiện từ năm 2024 - 2025, không còn barie, phương tiện lưu thông đơn làn tự do qua trạm thu phí.
Giai đoạn 3, từ năm 2026 trở đi, trạm thu phí chỉ còn duy trì giá long môn với thiết bị thu phí gắn bên trên, các phương tiện lưu thông đa làn tự do qua trạm thu phí.
Quyết định số 19/2020/NĐ-CP của Thủ tướng Chính phủ cũng nêu rõ, thu phí không dừng sẽ chuyển sang giai đoạn 2 - cho phép trả sau khi đạt từ 95% phương tiện dán thẻ thu phí không dừng.
Hiện nay, tỉ lệ phương tiện dán thẻ ETC trên toàn quốc đã đạt trên 95%, tức đủ điều kiện chuyển sang giai đoạn 2 thu phí không dừng, bỏ barie. Tuy nhiên, đến nay, mới có 3 tuyến cao tốc thu phí bỏ barie ở lối vào nhưng vẫn duy trì để kiểm soát phương tiện ở đầu ra. Hơn nữa, vẫn còn những bất cập tại các tuyến cao tốc khi ấp dụng bỏ barie.
Một số tồn tại được chỉ ra như: Phương tiện chưa có tài khoản giao thông, không đủ tiền trong tài khoản, có 2 tài khoản, không có thông tin đầu vào, không đọc được thẻ… khiến bỏ barie đầu vào nhưng lưu thông vẫn bị chậm, và ùn ứ ở đoạn có barie đầu ra.
Cụ thể, báo cáo của Công ty CP Đầu tư Phúc Thành Hưng - doanh nghiệp dự án cao tốc Diễn Châu - Bãi Vọt, sau hơn 3 tuần triển khai đã có hơn 152.000 lượt xe lưu thông. Qua 3 tuần đã phát sinh hơn 8.400 lỗi, trong đó có hơn 3.000 xe tài khoản không đủ tiền đầu ra; hơn 3.000 xe chưa dán thẻ, lỗi thẻ; số còn lại là lỗi không có thông tin giao dịch đầu vào.
Ông Nguyễn Quốc Việt, Tổng giám đốc Công ty CP Đầu tư Phúc Thành Hưng cho biết, thời gian đầu, các trường hợp xe chưa dán thẻ và xe không đủ tiền trong tài khoản đi vào gây ùn tắc tại trạm thu phí. Như dịp tết Nguyên đán 2025, doanh nghiệp dự án đã nhiều lần chỉ đạo đơn vị vận hành xả trạm. Việc này gây ảnh hưởng thu phí hoàn vốn cho dự án và nguồn thu thuế của Nhà nước.
Đến nay, CSGT tăng cường kiểm tra, xử lý thì tình trạng này giảm rõ rệt. Sau này khi dự án Nghi Sơn - Diễn Châu thu phí, trạm thu phí đầu ra nút giao Diễn Cát sẽ được tháo dỡ.
Tại cao tốc Nha Trang - Cam Lâm, lãnh đạo Công ty TNHH Quản lý khai thác đường cao tốc Nha Trang - Cam Lâm cho biết, việc thu phí tự động không dừng không có barie tại đầu vào giúp xe lưu thông liên tục, giảm thiểu tắc nghẽn.
Tuy nhiên, hằng ngày lượt phương tiện qua trạm thu phí vẫn còn khoảng 3/1.000 phương tiện thiếu tiền trong tài khoản. Đây là những xe không biết chính xác số tiền còn lại trong tài khoản nên khi qua trạm mới phát hiện. Với những trường hợp này, nhân viên cho phép đi qua bình thường, sau đó tìm vị trí thích hợp rồi hướng dẫn cách nạp tiền vào tài khoản.
Cũng bởi những bất cập này, hiện Tổng công ty Đầu tư và Phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC) đến nay chưa bỏ barie tại bất cứ tuyến cao tốc nào.
Ông Bùi Đình Tuấn, Trưởng ban Khai thác thuộc VEC cho hay, để bỏ barie thu phí không dừng trên cao tốc, việc đầu tiên và cũng là điều kiện tiên quyết là phải nâng cao tỷ lệ người sử dụng thẻ ETC.
Tuy vậy, đến cuối năm 2024, đơn vị đã phải phát đi cảnh báo trên 4 tuyến cao tốc do đơn vị quản lý gồm: Nội Bài - Lào Cai, Cầu Giẽ - Ninh Bình, Đà Nẵng - Quảng Ngãi, TP.HCM - Long Thành - Dầu Giây có tới hơn 590.000 ô tô hết tiền trong tài khoản ETC đi vào cao tốc.
"Việc bỏ barie đầu vào mới được thử nghiệm trên một số dự án thành phần cao tốc Bắc - Nam nhưng cũng chưa có kết quả rõ ràng và chưa có quy định cụ thể. Chúng tôi phải chờ các quy định cụ thể xem khi bỏ barie thì xử lý các tình huống như thế nào, sau đấy mới triển khai", ông Tuấn nói.
Chuyên gia giao thông Nguyễn Mạnh Thắng cho rằng, việc phương tiện hết tiền vẫn đi vào cao tốc không chỉ tồn tại ở các tuyến cao tốc do VEC quản lý mà các cao tốc khác cũng còn một tỉ lệ nhất định.
Vì vậy, cần tăng khả năng giám sát, phát hiện và xử lý các phương tiện không đủ điều kiện trả phí như không có thẻ ETC, tài khoản không đủ tiền mà vẫn đi vào cao tốc để xử lý nghiêm khắc và truy thu phí.
“Có thể xem xét việc liên kết cơ sở dữ liệu thu phí và gửi cảnh báo đến hệ thống đăng kiểm hoặc hệ thống cơ sở dữ liệu xử phạt vi phạm giao thông của Bộ Công an để truy lỗi và thu hồi với phương tiện”, chuyên gia Nguyễn Mạnh Thắng góp ý.
Việc bỏ barie thu phí trong giao thông cao tốc không chỉ là một bước đi tất yếu để nâng cao hiệu quả quản lý giao thông mà còn phản ánh sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ trong lĩnh vực giao thông vận tải. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu này vẫn còn nhiều vấn đề cần giải quyết như: nâng cao tỷ lệ sử dụng thẻ ETC, hệ thống giám sát và xử lý mạnh tay với các vấn đề liên quan đến vi phạm. Khi các yếu tố này được cải thiện, việc bỏ barie sẽ không còn xa, mang lại một hệ thống giao thông hiện đại và thuận lợi hơn.