“Cuộc chiến” siêu thị và thương mại điện tử tại Việt Nam

Trong một chiều cuối tuần, chị Lan (32 tuổi, Hà Nội) đang đắn đo giữa việc mua sắm trực tiếp tại AEON hay đặt hàng qua Shopee. Trên thực tế, hành vi mua sắm của chị đang phản ánh một cuộc đua khốc liệt giữa kênh bán lẻ truyền thống và TMĐT tại Việt Nam trong việc thu hút người dùng. Một bên, siêu thị với hệ thống hạ tầng vật lý, trải nghiệm mua sắm trực tiếp và hình ảnh thương hiệu đã có mặt từ lâu. Một phía là kênh mua sắm linh hoạt, tiết kiệm thời gian và phù hợp với nhu cầu của người tiêu dùng hiện đại.

Bối cảnh ngành bán lẻ Việt Nam

Theo hãng nghiên cứu thị trường Nielsen, quy mô thị trường bán lẻ dự kiến đạt 350 tỷ USD vào 2025, cuộc chiến thu hút người dùng giữa không chỉ định hình thói quen tiêu dùng mà còn tái cấu trúc nền kinh tế Việt Nam.

Sự phát triển mạnh mẽ của TMĐT những năm qua đã tạo ra một làn sóng mới, khi người tiêu dùng từ các đô thị lớn cho đến vùng nông thôn ngày càng chuyển sang mua sắm trực tuyến. Điều này được thúc đẩy bởi những tiến bộ trong công nghệ, sự phổ biến của điện thoại thông minh và tốc độ Internet ngày càng nhanh.

Shopee, Lazada, Tiki đang chiếm ưu thế với 75% thị phần TMĐT (Theo Metric) cùng đòn bẩy đến từ thế hệ trẻ khi 70% giao dịch TMĐT được thực hiện bởi người dưới 35 tuổi (Theo YouGov). Các nền tảng này cũng học tập mô hình thành công toàn cầu khi Shopee áp dụng “Livestream bán hàng” như Taobao (Trung Quốc), còn Tiki mở rộng dịch vụ giao hàng 2 giờ, tương tự Amazon Prime.

Trong khi TMĐT bùng nổ, các siêu thị truyền thống lại đối mặt với nhiều áp lực. Hạ tầng vật lý của siêu thị, dù đã được đầu tư và hiện đại hóa theo các tiêu chuẩn quốc tế, vẫn gặp khó khăn khi người tiêu dùng ngày càng ưu tiên sự tiện lợi của giao dịch online. Một số siêu thị đã phải điều chỉnh giá cả và chiến lược kinh doanh để cạnh tranh với các ưu đãi từ các nền tảng TMĐT, dẫn đến tình trạng “chạy đua” về doanh thu và thị phần.

Một trong những thách thức lớn nhất của siêu thị là chi phí vận hành. Giá thuê mặt bằng, chi phí nhân sự và các khoản chi khác thường khiến lợi nhuận của các chuỗi bán lẻ truyền thống bị ảnh hưởng khi phải so sánh với chi phí hoạt động thấp của các mô hình trực tuyến. Hơn nữa, việc chuyển đổi số không chỉ đơn thuần là xây dựng website hay ứng dụng mà còn đòi hỏi một hệ thống hậu cần và chuỗi cung ứng linh hoạt, để đáp ứng nhu cầu đa dạng của khách hàng hiện đại.

Không chỉ ở Việt Nam, cuộc chiến giữa các mô hình bán lẻ truyền thống và TMĐT trên toàn cầu cũng rất khốc liệt. Tại Mỹ, Amazon không chỉ là “ông hoàng” của TMĐT mà còn mở rộng mạng lưới cửa hàng thực tế với các siêu thị ảo, tạo ra trải nghiệm mua sắm đa dạng cho người tiêu dùng. Tương tự, Walmart, dù là tập đoàn bán lẻ truyền thống, đã đẩy mạnh chuyển đổi số và đầu tư vào nền tảng trực tuyến, cho thấy xu hướng hội nhập giữa hai mô hình.

Tại châu Á, các thương hiệu như Lotte và Aeon cũng đã khéo léo kết hợp giữa siêu thị truyền thống và TMĐT, vừa tận dụng được sức mạnh thương hiệu, vừa đáp ứng được nhu cầu của thế hệ trẻ ưa công nghệ.

Cuộc chiến không hồi kết

Trên thực tế, “cuộc chiến” giữa siêu thị truyền thống và TMĐT không đơn thuần là cuộc đua về doanh số mà còn phản ánh quá trình chuyển đổi toàn diện của nền kinh tế số. Thị trường bán lẻ ngày nay đòi hỏi sự thích ứng nhanh chóng với công nghệ mới, sự linh hoạt trong chiến lược kinh doanh và sự hiểu biết sâu sắc về nhu cầu của khách hàng.

Các chuyên gia nhận định rằng, trong tương lai, không có ai chiến thắng tuyệt đối giữa hai mô hình này. Thay vào đó, sự kết hợp hài hòa giữa bán lẻ truyền thống và TMĐT mới là hướng đi bền vững. Theo các chuyên gia, trong tương lai đó có thể là sự hội tụ khi siêu thị có app đặt hàng và TMĐT mở điểm trưng bày thực. Người chiến thắng sẽ là bên sở hữu dữ liệu khách hàng và tối ưu hóa chuỗi cung ứng.

Một số phân tích cũng chỉ ra rằng, nếu các siêu thị truyền thống không kịp thời chuyển đổi số và nâng cao trải nghiệm khách hàng, họ sẽ dần mất dần thị phần trước sức mạnh bùng nổ của TMĐT. Ngược lại, TMĐT cũng cần chú trọng xây dựng hệ thống hậu cần và dịch vụ khách hàng để bù đắp cho thiếu hụt của trải nghiệm mua sắm trực tiếp. Cả hai bên cần học hỏi lẫn nhau, kết hợp ưu điểm của mô hình trực tuyến và ngoại tuyến để tạo ra một hệ sinh thái bán lẻ toàn diện, đáp ứng nhanh nhạy với xu hướng tiêu dùng mới.

Đồng thời, sự ra đời của các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và Internet vạn vật đang mở ra những cơ hội mới cho cả hai mô hình. Ví dụ, việc phân tích dữ liệu khách hàng giúp các nhà bán lẻ hiểu rõ hơn hành vi tiêu dùng, từ đó tùy chỉnh chiến lược tiếp thị và phát triển sản phẩm một cách chính xác hơn. Những công nghệ này không chỉ tạo ra lợi thế cạnh tranh mà còn giúp tối ưu hóa toàn bộ chuỗi cung ứng, từ sản xuất đến giao hàng.

Nhìn chung, cuộc chiến giữa siêu thị và TMĐT tại Việt Nam đang mở ra một kỷ nguyên mới cho ngành bán lẻ, nơi mà sự linh hoạt và sáng tạo được đặt lên hàng đầu. Cả hai mô hình đều có những thế mạnh riêng, nhưng chính sự kết hợp hài hòa giữa trực tuyến và ngoại tuyến mới là chìa khóa để chinh phục tâm trí người tiêu dùng trong bối cảnh kinh tế số bùng nổ.

Tương lai, khi WinMart đầu tư vào AI và Shopee mở trung tâm trải nghiệm, mọi ranh giới chỉ còn là khái niệm. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp không ngừng sáng tạo, và người dùng cần thích nghi để tận hưởng những tiện ích vượt trội.

Nguyễn Chuẩn