Đàm phán Mỹ - Trung: thành bại tại đất hiếm
Chỉ một tuần sau khi Trung Quốc siết chặt xuất khẩu đất hiếm, nhiều tập đoàn sản xuất ô tô Hoa Kỳ đã cảm nhận được dấu hiệu đình trệ chuỗi cung ứng.
Vào năm 1992, trong chuyến thăm đến Nội Mông, ông Đặng Tiểu Bình phát biểu “Trung Đông có dầu mỏ, Trung Quốc có đất hiếm”. Tuyên bố này đã trở nên nổi tiếng và được coi là một tầm nhìn chiến lược về vai trò của đất hiếm đối với Trung Quốc ngày nay.
Trong cuộc chiến thương mại với Hoa Kỳ, đất hiếm là quân bài quan trọng nhất của Trung Quốc vì nếu thiếu khoáng sản này, hầu hết các ngành công nghiệp như ô tô, tàu biển, khí tài quốc phòng, điện tử, tiêu dùng,… sẽ dừng hoạt động.
Đất hiếm và các khoáng sản quan trọng khác là đòn bẩy đàm phán của Trung Quốc vì ông Trump có thể chịu áp lực chính trị trong nước nếu tăng trưởng kinh tế chậm lại trong bối cảnh các công ty có thể rơi vào khủng hoảng nếu thiếu đất hiếm.
Nhiều công ty ô tô của Hoa Kỳ đã nếm trải tác động của lệnh hạn chế xuất khẩu đất hiếm từ Trung Quốc. Ví dụ, hãng Ford đã ngừng sản xuất dòng xe SUV Explorer tại nhà máy Chicago trong một tuần vào tháng 5 do tình trạng thiếu đất hiếm.
Các giám đốc điều hành từ các hãng sản xuất ô tô lớn khác, như General Motors và Toyota - đã phàn nàn với nhà chức trách Hoa Kỳ rằng chuỗi cung ứng của họ đang phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt vật liệu cần thiết, có thể khiến các dây chuyền lắp ráp phải đóng cửa.
Thực tế trên cho thấy thế giới phụ thuộc như thế nào vào chuỗi cung ứng khoáng sản của Trung Quốc và sản xuất nam châm đất hiếm, được sử dụng trong mọi thứ, từ tua bin gió và thiết bị y tế đến động cơ đốt trong và động cơ điện, và hệ thống dẫn đường tên lửa đạn đạo.
Trung Quốc là quốc gia sản xuất đất hiếm lớn nhất, chiếm khoảng 90% sản lượng toàn cầu và gần như kiểm soát hoàn toàn các quy trình tinh chế cần thiết để biến các khoáng chất này thành vật liệu công nghiệp.
Vào năm 2010, Trung Quốc đã khiến các ngành sản xuất công nghệ cao của Nhật Bản kiệt quệ bằng cách dừng các lô hàng đất hiếm trong khoảng hai tháng, sau một cuộc tranh chấp liên quan đến ngư dân trên biển.
Xia Qifan, một nhà nghiên cứu khoáng sản tại Viện Quản lý Thượng Hải, cho biết rằng: “các biện pháp kiểm soát của Trung Quốc đối với việc xuất khẩu công nghệ tinh chế đất hiếm cũng giống như các biện pháp kiểm soát của Hoa Kỳ đối với công nghệ vi mạch”.
Và đây cũng là lý do mà ông Trump phải điện đàm với ông Tập Cận Bình sau khi thỏa thuận thương mại 90 ngày có nguy cơ đổ vỡ. Phía Bắc Kinh thắt chặt hơn xuất khẩu đất hiếm, còn Washington không bán chip và thu hồi visa du học sinh.
Ngày 6/6, cuộc điện đàm giữa Chủ tịch Trung Quốc và Tổng thống Hoa Kỳ được thực hiện. Sau đó, nhiều nguồn tin tiết lộ các nhà cung cấp của các tập đoàn sản xuất ô tô lớn của Hoa Kỳ, gồm General Motors, Ford và Stellantis đã được nối lại quyền tiếp cận đất hiếm từ Trung Quốc.
Đầu tuần sau, Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent, Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick và Đại diện Thương mại Hoa Kỳ Jamieson Greer sẽ gặp gỡ những người đồng cấp Trung Quốc tại London (Anh) để nối lại các cuộc đàm phán thương mại.