Quỹ Nhà ở quốc gia cần đa dạng nguồn vốn

Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 201/2025/QH15 ngày 29/5/2025 về một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội ngay tại đợt 1, Kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV. Một điểm nhấn đáng chú ý là việc cho phép thành lập Quỹ Nhà ở quốc gia. Trong bối cảnh nhu cầu nhà ở xã hội ngày càng gia tăng, đặc biệt tại các đô thị lớn và khu công nghiệp, việc hình thành Quỹ Nhà ở quốc gia được kỳ vọng sẽ tạo bước ngoặt cho chính sách an sinh nhà ở.

Tuy nhiên, để Quỹ Nhà ở quốc gia thực sự tạo nên thay đổi căn cơ, yếu tố nguồn vốn là then chốt. Theo đó, bên cạnh các nguồn vốn được quy định tại Nghị quyết, cần kết hợp đa dạng các nguồn vốn để nhanh chóng hình thành Quỹ có quy mô đáng kể thay vì lệ thuộc phần lớn vào các khoản thu ngân sách. TS Trần Xuân Lượng, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu đánh giá thị trường bất động sản Việt Nam cho rằng, Quỹ Nhà ở quốc gia không thể trông chờ hoàn toàn vào ngân sách, cần huy động vốn từ nhiều nguồn khác nhau.

Theo TS Trần Xuân Lượng, có thể huy động vốn từ cộng đồng doanh nghiệp thông qua hình thức PPP, ưu đãi thuế; từ người lao động thông qua hình thức trích từ quỹ lương như một phần đóng góp an sinh; từ các tổ chức tài chính quốc tế như vốn vay ưu đãi, quỹ tổ chức tín dụng phát triển… Ngoài ra, mô hình "tiết kiệm nhà ở có điều kiện" cũng nên được nghiên cứu áp dụng như Hàn Quốc, nơi người dân gửi tiết kiệm định kỳ và tích lũy điểm ưu tiên thuê, mua nhà ở xã hội.

Để triển khai hiệu quả Nghị quyết số 201/2025/QH15, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh cho biết, Bộ Xây dựng đã cơ bản hoàn thiện Dự thảo Nghị định của Chính phủ hướng dẫn thực hiện Nghị quyết (Dự thảo). Nội dung Dự thảo tập trung vào các điều khoản được Quốc hội giao, trong đó có các quy định về Quỹ Nhà ở quốc gia. Dự thảo đã được gửi lấy ý kiến các bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp và tổ chức, dự kiến hoàn tất, trình Chính phủ ban hành trong tháng 6 nhằm bảo đảm có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, đúng theo kế hoạch đặt ra.

Theo đó, hoạt động của Quỹ không vì mục đích lợi nhuận nhưng phải bảo toàn vốn và hoạt động độc lập với ngân sách nhà nước. Quỹ chịu sự kiểm tra, thanh tra, kiểm toán về các hoạt động tài chính của cơ quan quản lý nhà nước. Quy định chặt chẽ này nhằm bảo đảm việc huy động, quản lý, sử dụng Quỹ đúng mục đích, hiệu quả. Dự thảo cũng quy định rõ về các nhiệm vụ thu, chi, điều lệ hoạt động của Quỹ, mối quan hệ giữa quỹ nhà ở trung ương và quỹ nhà ở địa phương.

Đáng lưu ý, nguồn thu của Quỹ được quy định từ nhiều nguồn khác nhau. Với quỹ nhà ở trung ương bao gồm nguồn thu từ ngân sách nhà nước cấp; tiền bán nhà ở thuộc tài sản công do cơ quan trung ương đang quản lý theo quy định của pháp luật về nhà ở; tiếp nhận nguồn hỗ trợ tự nguyện, nguồn đóng góp của tổ chức, cá nhân trong nước và ngoài nước; nguồn thu từ quỹ nhà ở địa phương trích nộp theo quy định và các nguồn huy động hợp pháp khác.

Tương tự, nguồn thu của quỹ nhà ở địa phương bao gồm nguồn ngân sách địa phương cấp; tiền trích từ số tiền tương đương giá trị quỹ đất đã đầu tư xây dựng hệ thống hạ tầng kỹ thuật để xây dựng nhà ở xã hội do chủ đầu tư dự án nhà ở thương mại, khu đô thị nộp theo quy định; tiền bán nhà ở thuộc tài sản công do địa phương đang quản lý theo quy định của pháp luật về nhà ở; tiền đấu giá quyền sử dụng đất; nguồn hỗ trợ tự nguyện, nguồn đóng góp của tổ chức, cá nhân trong nước, ngoài nước; các nguồn huy động hợp pháp khác và tiếp nhận khoản điều tiết từ quỹ nhà ở trung ương.

Nhiều ý kiến cũng cho rằng, để Quỹ vận hành hiệu quả, ngoài cơ chế huy động vốn, cần đi kèm với cơ chế minh bạch, giám sát độc lập, công bố công khai thông tin tài chính và hiệu quả đầu tư. Chỉ khi đó, Quỹ mới tạo dựng được niềm tin với xã hội, đặc biệt là các nhà đầu tư, tổ chức tài chính và người dân.

Yến Nhung