Vận hành minh bạch Quỹ nhà ở quốc gia

Một trong những điểm đáng chú ý của Nghị quyết số 201/2025/QH15 thí điểm về một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội vừa được Quốc hội thông qua là thành lập Quỹ nhà ở quốc gia. Theo đó, Nghị quyết quy định, Quỹ nhà ở quốc gia là quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, có tư cách pháp nhân, hoạt động không vì mục đích lợi nhuận. Quỹ bao gồm quỹ nhà ở Trung ương do Chính phủ thành lập và quỹ nhà ở địa phương do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh thành lập.

Nguồn vốn của Quỹ được hình thành từ nguồn ngân sách nhà nước cấp, tiền trích từ số tiền tương đương giá trị quỹ đất đã đầu tư xây dựng hệ thống hạ tầng kỹ thuật để xây dựng nhà ở xã hội theo quy định của pháp luật về nhà ở, từ tiền bán nhà ở thuộc tài sản công, từ tiền đấu giá quyền sử dụng đất; tiếp nhận nguồn hỗ trợ tự nguyện, nguồn đóng góp của tổ chức, cá nhân trong nước, ngoài nước và nguồn huy động hợp pháp khác. Quỹ được dùng để đầu tư xây dựng nhà ở xã hội, đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội của dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội; tạo lập nhà ở xã hội để cho thuê, nhà ở cho cán bộ, công chức, viên chức, người lao động thuê.

Nhiều ý kiến kỳ vọng, nếu được triển khai thành công Quỹ sẽ mở ra cánh cửa an cư mới cho hàng triệu lao động có thu nhập trung bình và thấp lâu nay vẫn chật vật với bài toán nhà ở tại các đô thị lớn. Tuy nhiên, để hiện thực hóa kỳ vọng đó, quá trình thành lập, vận hành và quản lý Quỹ cần được thiết kế với nguyên tắc minh bạch, có quy chế giám sát vận hành đúng chức năng, nhiệm vụ.

Theo PGS, TS Nguyễn Đình Thọ, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), việc vận hành Quỹ cần đảm bảo nguồn lực đến đúng đối tượng và mục tiêu đề ra. “Quỹ cần được xây dựng với các nguyên tắc vận hành minh bạch, có sự kiểm soát chặt chẽ từ cơ quan quản lý nhà nước và có hệ thống quy định cụ thể về tiêu chí phân bổ nguồn vốn. Cơ chế vận hành của Quỹ cũng cần thiết lập rõ ràng quy trình đánh giá và phê duyệt các đề xuất xin tài trợ từ các địa phương hoặc doanh nghiệp, nhằm đảm bảo tính công bằng, khả thi và đúng mục tiêu sử dụng vốn”, chuyên gia này nhấn mạnh.

Đặc biệt, theo PGS, TS Nguyễn Đình Thọ, công tác giám sát và đánh giá cũng đóng vai trò quan trọng trong việc bảo đảm hiệu quả lâu dài của Quỹ. Cần thiết lập một hệ thống theo dõi toàn diện nhằm cập nhật thường xuyên tiến độ thực hiện các dự án, tình hình tài chính cũng như các tác động xã hội từ các chương trình nhà ở xã hội. Việc đánh giá định kỳ không chỉ giúp phát hiện kịp thời những điểm nghẽn, bất cập mà còn là cơ sở để điều chỉnh chiến lược đầu tư, phân bổ nguồn lực một cách hợp lý. Đặc biệt, kết quả đánh giá cần được công khai, minh bạch, tạo điều kiện cho người dân và các tổ chức xã hội tham gia giám sát.

“Các tiêu chí đánh giá cũng cần được thiết kế đầy đủ và đa chiều, bao gồm mức độ đáp ứng nhu cầu nhà ở của các nhóm đối tượng mục tiêu, hiệu quả sử dụng vốn, tác động đến quá trình phát triển đô thị, và mức độ hài lòng thực tế của người thụ hưởng. Việc kết hợp giữa giám sát định lượng và phân tích định tính sẽ giúp quá trình đánh giá toàn diện và phản ánh đúng thực trạng”, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường chia sẻ.

Về vấn đề này, các đại biểu Quốc hội cũng đồng tình rằng cần có giải pháp hoàn thiện và vận hành hiệu quả Quỹ nhà ở quốc gia như thiết lập Hội đồng quản lý độc lập, có đại diện Nhà nước, công đoàn, chuyên gia và đại diện người dân. Cùng đó, cần có cơ chế kiểm tra, giám sát, kiểm toán, báo cáo định kỳ, tránh thất thoát, trục lợi chính sách.

Được biết, để khẩn trương triển khai Nghị quyết số 201/2025/QH15, Chính phủ đã giao Bộ Xây dựng chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính xây dựng Nghị định quy định chi tiết về việc thành lập Quỹ nhà ở quốc gia, hoàn thành trong tháng 6/2025.