Kiểm soát rác thải nhựa trong thương mại điện tử

Thực tế, thương mại điện tử đang bùng nổ tại Việt Nam và dần trở thành kênh tiêu dùng chính yếu trong đời sống hiện đại. Với tốc độ phát triển mạnh mẽ, thương mại điện tử đã mở ra cơ hội tiếp cận thị trường rộng lớn cho doanh nghiệp và người tiêu dùng. Theo báo cáo của Bộ Công Thương, thương mại điện tử Việt Nam tiếp tục duy trì tốc độ tăng trưởng ấn tượng, đạt mức 18 - 25% mỗi năm. Năm 2024, quy mô thị trường thương mại điện tử sớm vượt mốc 25 tỷ USD, tăng 20% so với năm 2023, chiếm tỷ trọng khoảng 9% so với tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng cả nước. Thành quả này phản ánh nỗ lực đáng ghi nhận của Chính phủ và cộng đồng doanh nghiệp trong thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực, phía sau những đơn hàng được giao nhanh chóng là một thực tế ít được chú ý, lượng rác thải nhựa khổng lồ phát sinh mỗi ngày từ quá trình đóng gói và vận chuyển. Cụ thể, khảo sát năm 2024 của Hiệp hội Thương mại điện tử của Việt Nam cho thấy, với mỗi tỷ USD doanh thu thương mại điện tử sẽ có khoảng 7.600 tấn nhựa phát sinh từ vật liệu đóng gói. Riêng dịch vụ giao đồ ăn nhanh online có thể tạo ra 18.600 tấn nhựa mỗi tỷ USD nếu tiếp tục sử dụng hộp xốp, túi nhựa như hiện nay. Dự báo đến năm 2030, khi quy mô thương mại điện tử Việt Nam đạt mốc 100 tỷ USD, lượng rác thải nhựa có thể vượt 800.000 tấn. Điều này đặt ra thách thức vô cùng lớn về thu gom, xử lý và tái chế. Nếu không kiểm soát hiệu quả, thương mại điện tử có thể trở thành một tác nhân gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.

Nhấn mạnh lỗ hổng trong chính sách và hành vi tiêu dùng, đại biểu Quốc hội Châu Quỳnh Dao, ĐBQH tỉnh Kiên Giang thẳng thắn cho rằng, trong bối cảnh thương mại điện tử phát triển mạnh, nhu cầu vận chuyển hàng hóa tăng cao khiến lượng vật liệu nhựa sử dụng một lần cũng tăng theo, rất khó phân hủy và tái chế. Bên cạnh sự phát triển nhanh chóng của thị trường, hành lang pháp lý cho thương mại điện tử vẫn chưa hoàn thiện, đặc biệt trong vấn đề quản lý chất thải phát sinh từ hoạt động này.

“Luật Bưu chính hay Luật Thương mại điện tử chưa quy định những hoạt động mới phát sinh như livestream bán hàng, quản lý về những gian lận thương mại trên sàn giao dịch điện tử để bảo vệ quyền lợi cho người tiêu dùng, hay quy trình xử lý, răn đe tất cả những chủ thể tham gia trên sàn giao dịch điện tử vi phạm pháp luật...”, đại biểu Châu Quỳnh Dao nhận định.

Ngoài ra, không ít người bán hàng vẫn chưa tự giác chuyển sang vật liệu thân thiện môi trường do chi phí cao. Trong khi đó, hệ thống khuyến khích chưa đủ mạnh để tạo động lực thay đổi. Người dân khi tiêu thụ những sản phẩm đó cũng chưa thực hiện tốt vai trò, trách nhiệm của mình trong bảo vệ môi trường.

Trước thực trạng đó, đại biểu Châu Quỳnh Dao nhấn mạnh, cần sớm thay đổi nhận thức để thống nhất hành động. Theo đó, muốn kinh tế phát triển nhanh thì chuyển đổi số và muốn kinh tế phát triển bền vững thì chuyển đổi xanh, phát triển nhanh nhưng phải bền vững.

“Cần đưa nội dung sửa đổi các luật liên quan như Luật Thương mại điện tử, Luật Bưu chính vào chương trình xây dựng pháp luật trong thời gian tới. Đồng thời hoàn thiện hệ thống chính sách để ưu tiên cho nhà sản xuất, hộ kinh doanh, người dân cùng thực hiện, phát triển kinh tế tuần hoàn”, đại biểu này đề nghị.

Xoay quanh vấn đề này, đại diện Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam cũng cho biết, Hiệp hội đã nhiều lần cảnh báo về nguy cơ rác thải nhựa trong hoạt động thương mại điện tử. Hiệp hội hiện đang phối hợp với nhiều đơn vị, nhất là các doanh nghiệp có quy mô lớn, xuyên quốc gia để cùng nhau thực hện các hoạt động tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức của người tiêu dùng và các nhà sản xuất khi tham gia thương mại điện tử.

Để khắc phục tình trạng trên, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, Nhà nước đang xây dựng các chính sách khuyến khích doanh nghiệp và người dân mua hàng chuyển sang sử dụng sản phẩm, dịch vụ xanh, giảm rác thải nhựa thông qua các chương trình khuyến mại, chính sách hỗ trợ cụ thể. Đồng thời, tăng cường kiểm soát, đánh giá hiệu quả thực hiện của các doanh nghiệp kinh doanh thương mại điện tử. Bộ cũng lồng ghép nội dung này vào Dự thảo Luật Thương mại điện tử sửa đổi với các quy định từ khuyến khích đến bắt buộc.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh vai trò của cộng đồng trong việc tăng cường tuyên truyền, thúc đẩy xã hội hóa hoạt động thu gom và tái chế rác thải thương mại điện tử. Đối với các doanh nghiệp, cần quan tâm đổi mới nguyên liệu đóng gói, bảo đảm bảo quản hàng hóa. Với người tiêu dùng, cần ưu tiên lựa chọn các sản phẩm tiêu dùng xanh.

Yến Nhung