Sửa Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa: Cân nhắc trách nhiệm sàn thương mại điện tử

Trước thực trạng hàng giả, hàng kém chất lượng tràn lan trên các nền tảng bán hàng online, tại Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa, cơ quan soạn thảo yêu cầu các sàn giao dịch thương mại điện tử thực hiện xác minh, truy xuất nguồn gốc hàng hóa trước và trong quá trình vận hành nền tảng.

Nhìn nhận về quy định đã nêu, không ít ý kiến đồng tình về việc không thể để sàn thương mại điện tử đứng ngoài trách nhiệm khi hàng giả, hàng nhái lan tràn, tuy nhiên, cũng không thể quy định những trách nhiệm ngoài tầm của họ. Vì vậy, cần có những quy định cân bằng, rõ ràng, xác lập trách nhiệm trong thu thập - công khai - lưu trữ thông tin hàng hóa và cơ chế hậu kiểm định kỳ, thay vì đánh đồng nhiệm vụ giữa sàn thương mại điện tử với cơ quan quản lý.

Tham gia góp ý về quy định đã nêu, đại biểu Hoàng Minh Hiếu - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Nghệ An đồng tình với các đề xuất tăng cường kiểm soát chất lượng hàng hóa qua thương mại điện tử, trong bối cảnh số vụ vi phạm tăng đến 266% trong năm 2024 theo báo cáo của Bộ Công Thương.

Tuy nhiên, vị đại biểu này cho rằng, chính sách cần có sự phân định rõ ranh giới trách nhiệm.

“Theo tôi, sàn thương mại điện tử không có đủ năng lực và thẩm quyền để xác minh nguồn gốc hàng hóa. Họ chỉ có thể yêu cầu người bán cung cấp thông tin theo luật, chứ không thể giám sát toàn bộ chuỗi cung ứng”, đại biểu chia sẻ.

Đồng thời đề nghị cơ quan soạn thảo điều chỉnh quy định cho phù hợp, tránh yêu cầu vượt quá khả năng kỹ thuật và pháp lý của các nền tảng.

Cùng quan điểm, đại biểu Nguyễn Hữu Thông - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Bình Thuận cũng cho rằng, việc lần đầu tiên luật hóa trách nhiệm của sàn thương mại điện tử trong kiểm soát chất lượng là một bước tiến.

Tuy nhiên, đại biểu cũng nêu rõ lo ngại về rủi ro khi các nền tảng bị yêu cầu “xác thực thông tin người bán, ngăn chặn hàng giả” trong khi không có công cụ hoặc chức năng điều tra.

Theo đại biểu Nguyễn Hữu Thông, nhiều nội dung tương tự đã được quy định trong Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023, Dự thảo Luật Thương mại điện tử và các Nghị định hiện hành. Nếu tiếp tục bổ sung trong luật này, có thể tạo mâu thuẫn, chồng chéo trong quá trình thực thi.

Xoay quanh nội dung quy định này, mới đây, tại văn bản góp ý Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa, Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM) cũng cho rằng, việc yêu cầu các sàn giao dịch thương mại điện tử thực hiện xác minh, truy xuất nguồn gốc hàng hóa trước và trong quá trình vận hành nền tảng không phù hợp với vai trò trung gian của sàn thương mại điện tử và vượt quá khả năng thực hiện trên thực tế.

Theo VECOM, sàn thương mại điện tử không có đủ công cụ và thẩm quyền để thực hiện các yêu cầu của Dự thảo, ở các điểm như: sàn thương mại điện tử không có chức năng điều tra, kiểm định, phân tích kỹ thuật hay thẩm quyền can thiệp vào quy trình sản xuất, lưu thông hàng hóa để xác minh tính xác thực của thông tin sản phẩm.

Trên thực tế, các nền tảng thương mại điện tử chỉ có thể yêu cầu người bán cung cấp thông tin, tài liệu theo quy định pháp luật, lưu trữ và cung cấp thông tin đó cho cơ quan có thẩm quyền khi được yêu cầu. Việc yêu cầu sàn “xác minh nguồn gốc” và “giám sát chất lượng” một cách chủ động là bất hợp lý.

Bên cạnh đó, cũng theo VECOM, cơ sở pháp lý và thực tiễn để giao nghĩa vụ xác minh, truy xuất nguồn gốc cho sàn thương mại điện tử hiện còn thiếu. Bởi, theo pháp luật Việt Nam hiện hành và thông lệ quốc tế (Luật Hải quan, Luật Quản lý ngoại thương, Nghị định 43/2017/NĐ-CP về nhãn hàng hóa...), trách nhiệm xác minh xuất xứ, truy xuất nguồn gốc thuộc về nhà sản xuất, nhà nhập khẩu, cơ quan quản lý chuyên ngành hoặc tổ chức đánh giá sự phù hợp – không phải là các nền tảng thương mại điện tử.

“Do đó, việc chuyển giao trách nhiệm này sang cho các sàn thương mại điện tử là khiên cưỡng và thiếu căn cứ”, VECOM bày tỏ.

Đồng thời cho hay, việc giao cho doanh nghiệp tư nhân, cụ thể là các sàn thương mại điện tử thực hiện các biện pháp vốn thuộc trách nhiệm của cơ quan quản lý Nhà nước có thể bị coi là hình thức “xã hội hóa trách nhiệm” một cách cực đoan. Điều này không chỉ làm gia tăng chi phí tuân thủ, mà còn tạo ra sự bất bình đẳng giữa các loại hình doanh nghiệp.

“Một hệ quả nghiêm trọng kéo theo từ việc quy định trách nhiệm không phù hợp và vượt quá vai trò pháp lý của sàn thương mại điện tử là nguy cơ tạo rào cản cho doanh nghiệp trong nước và làm suy yếu năng lực cạnh tranh của toàn bộ hệ sinh thái thương mại điện tử tại Việt Nam”, VECOM bày tỏ.

Từ đó, VECOM kiến nghị các cơ quan rà soát và bãi bỏ toàn bộ quy định tại khoản 34 và khoản 35 Điều 1 (bổ sung Điều 44a và 44b) của Dự thảo Luật.

“Trong trường hợp cơ quan soạn thảo vẫn cho rằng cần thiết phải quy định trách nhiệm liên quan đến xác minh, truy xuất nguồn gốc, xuất xứ hàng hóa trong môi trường thương mại điện tử, chỉ quy định theo hướng dẫn chiếu tới các quy định của pháp luật quản lý chuyên ngành về thương mại điện tử, nhằm bảo đảm tính thống nhất và tránh chồng chéo trong hệ thống pháp luật hiện hành”, VECOM kiến nghị.

Được biết, Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chất lượng sản phẩm, hàng hóa vẫn đang được Quốc hội xem xét, cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 9 đang diễn ra.