ASEAN đang bị thử thách?

Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) có thể chịu tổn hại uy tín nếu không làm dịu căng thẳng giữa Thái Lan và Campuchia. “Xung đột giữa Thái Lan và Campuchia có thể sẽ gây tổn hại nghiêm trọng đến uy tín của ASEAN, nhất là khi khu vực này vẫn chưa tìm được cách thức giải quyết khủng hoảng Myanmar”, ông Abdul Rahman Yaacob, nghiên cứu viên của chương trình Đông Nam Á tại Viện Lowy, chia sẻ.

Kể từ khi thành lập vào năm 1967, ASEAN được đánh giá đã góp phần tránh được xung đột giữa các thành viên. Tuy nhiên, theo giới quan sát, khối này hiện đang đối mặt với một thử thách lớn.

Ông Kei Koga, Phó giáo sư tại Đại học Công nghệ Nanyang, cho biết: “ASEAN sẽ ngày càng khó duy trì sự thống nhất, nhất là khi các nước thành viên vẫn bất đồng trong các vấn đề như khủng hoảng Myanmar, xung đột Trung Đông, Biển Đông và cạnh tranh Mỹ - Trung".

Chuyên gia này lo ngại, tình trạng chia rẽ sẽ làm suy yếu vị thế của ASEAN trong các cơ chế hợp tác khu vực Đông Á rộng lớn hơn. Thêm vào đó, tình hình hiện nay có thể cho thấy rằng ASEAN đang tiếp tục suy yếu về mặt ngoại giao.

Đồng quan điểm, ông Chhay Lim, nghiên cứu viên tại Trung tâm Nghiên cứu Đông Nam Á thuộc Đại học Hoàng gia Phnom Penh, cảnh báo nếu không được kiểm soát, căng thẳng giữa Thái Lan và Campuchia có thể lan rộng, gây gián đoạn kinh tế - xã hội tại khu vực biên giới và làm tổn hại hình ảnh của ASEAN với tư cách là một khối đoàn kết.

Cụ thể, chuyên gia này chỉ ra, khu vực biên giới Thái Lan – Campuchia là tuyến vận tải hàng hóa then chốt, đặc biệt đối với nông sản, vật liệu xây dựng và hàng tiêu dùng.

“Mỗi sự cố tại biên giới đều khiến dòng xe container phải tạm dừng hoặc thay đổi lộ trình, gây thiệt hại cho cả doanh nghiệp lớn lẫn tiểu thương hai nước. Nếu không kiểm soát kịp thời, các nhà đầu tư trong và ngoài khu vực sẽ bắt đầu đánh giá lại mức độ ổn định của chuỗi cung ứng khu vực,” ông Chhay Lim nhận định.

Theo ông Narongchai Wongthong, chuyên gia logistics tại Đại học Chulalongkorn, Thái Lan, chuỗi cung ứng giữa Thái Lan – Campuchia không chỉ giới hạn trong giao thương song phương mà còn đóng vai trò trung chuyển hàng hóa cho các nước khác trong tiểu vùng Mekong.

Một phần hàng hóa từ Việt Nam hoặc Lào vận chuyển bằng đường bộ đi qua Thái Lan để ra cảng biển, hoặc ngược lại, phải đi qua cửa khẩu Campuchia. Nếu niềm tin bị xói mòn vì bất ổn chính trị, doanh nghiệp sẽ tìm tuyến vận chuyển khác, điều này có thể dẫn đến tăng chi phí, giảm năng lực cạnh tranh của cả khu vực.

Trên thực tế, tình hình đã liên tục thay đổi kể từ cuối tháng 5, khiến ASEAN khó xác định thời điểm thích hợp để hành động. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng nỗ lực chủ động từ Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim trong vai trò Chủ tịch ASEAN khi ông liên hệ với lãnh đạo cả hai nước sẽ thay đổi tình hình.

Ngày 6/6, ông Anwar cho biết đã trao đổi với Thủ tướng Thái Lan và Campuchia, đồng thời kêu gọi cả hai bên kiềm chế, có biện pháp giảm căng thẳng và hướng tới một giải pháp hòa bình toàn diện.

Giới quan sát nhận định cuộc gọi từ Thủ tướng Anwar là hành động kịp thời để giữ vững đoàn kết khu vực, nhưng cũng lưu ý rằng để đi xa hơn là điều không dễ dàng.

ASEAN thông qua vai trò Chủ tịch ASEAN là Malaysia có thể giúp Thái Lan và Campuchia đối thoại và tái xây dựng lòng tin với nhau.

Các chuyên gia khuyến nghị Malaysia nên tiếp tục tiếp cận cả hai bên theo cách thầm lặng, tránh đưa tin trên truyền thông để không làm căng thẳng leo thang thêm.

Ông Chhay Lim cho biết: "Vấn đề đã chuyển thành câu chuyện về niềm tin, và cả hai bên đều khó lùi bước một cách công khai. Vì vậy, ASEAN nên tích cực thúc đẩy đối thoại hậu trường".

Đồng quan điểm, chuyên gia Abdul Rahman Yaacob nhận định Malaysia có thể đang âm thầm làm việc với cả Campuchia và Thái Lan nhằm giải quyết căng thẳng hiện tại. Dù kết quả cuối cùng vẫn phụ thuộc vào hai quốc gia liên quan, nhưng thiện chí từ Chủ tịch ASEAN trong việc hòa giải sẽ góp phần duy trì vai trò của khối trong xử lý các vấn đề khu vực.

“Điều đó mang lại hy vọng cho các nước ASEAN rằng họ vẫn có thể trông cậy vào ASEAN như một lựa chọn trong việc giải quyết bất đồng với láng giềng hoặc các đối tác bên ngoài,” ông Yaacob đánh giá.

Cẩm Anh