Các nhà lãnh đạo ASEAN khuyến nghị, các nước trong khu vực Đông Nam Á nên tìm cách tăng cường hội nhập chuỗi cung ứng trong khu vực và trên toàn cầu nhằm tận dụng lợi thế kinh tế theo quy mô và tiếp cận các thị trường lớn hơn.
Theo Bộ trưởng Ngoại giao Thái Lan Maris Sangiampongsa, một số nước trong khu vực đã hợp tác để sản xuất những mặt hàng có độ phức tạp cao hơn như chất bán dẫn, và các nhà lãnh đạo ASEAN nhận thấy tiềm năng từ việc trở thành một phần trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
“Đó chính là chìa khóa dẫn đến hội nhập, là yếu tố ngày càng làm sâu sắc hơn mối quan hệ giữa các quốc gia thành viên ASEAN,” ông Maris nói và nhấn mạnh: “Chúng ta phải cùng chia sẻ lợi thế trong sản xuất – nghĩa là cùng chia sẻ cơ hội chuỗi cung ứng cho thị trường toàn cầu.”
Phát biểu của ông Maris nhằm đáp lại câu hỏi về mối lo ngại liên quan đến làn sóng hàng nhập khẩu giá rẻ tràn vào Thái Lan. Một cuộc khảo sát với các Giám đốc điều hành của các công ty Thái Lan công bố hồi tháng trước cho thấy gần 71% người tham gia bày tỏ lo lắng trước nguy cơ hàng giá rẻ từ Trung Quốc tràn ngập thị trường Thái Lan, kéo theo việc các nhà máy hoạt động kém hiệu quả hoặc thậm chí đóng cửa.
“Khi có một lượng lớn hàng hóa từ Trung Quốc, điều đó cũng có lợi cho kinh tế Thái Lan vì người dân có thể mua hàng rẻ hơn so với hàng sản xuất trong nước. Chúng ta cần cùng nhau làm việc và tìm ra cách để thấy được lợi thế khi hợp tác với ASEAN và Trung Quốc nhằm hoàn thiện chuỗi cung ứng toàn cầu", Bộ trưởng Thái Lan cho biết.
Quan hệ kinh tế giữa Trung Quốc và ASEAN đã tăng trưởng mạnh trong những năm gần đây, nhờ các thỏa thuận thương mại tự do và những nỗ lực né tránh thuế quan từ Mỹ nhằm vào Bắc Kinh, qua đó thúc đẩy dòng chảy thương mại và đầu tư từ các công ty Trung Quốc cũng như các tập đoàn đa quốc gia vào khu vực ASEAN.
Theo công ty nghiên cứu Rhodium Group (Mỹ), Việt Nam là quốc gia nhận được nhiều vốn đầu tư sản xuất nhất từ Trung Quốc trong năm ngoái, tiếp sau là Indonesia, mỗi nước thu hút khoảng 3 tỷ USD từ các dự án sản xuất mới được công bố của Trung Quốc.
Các quốc gia ASEAN phụ thuộc vào thương mại đang gấp rút đàm phán với Mỹ nhằm giảm thuế suất bị áp đặt, dao động từ 10 đến 49%. Nhiều nước đã cam kết tăng mua hàng hóa Mỹ trên nhiều lĩnh vực để củng cố lập luận yêu cầu giảm thuế. Tính cấp bách đến từ việc châu Á, khu vực sản xuất phần lớn hàng hóa trên thế giới – được dự báo sẽ chịu thiệt hại nặng nề nhất trong cuộc chiến thương mại toàn cầu.
Ông Maris cho rằng các quốc gia cần có khả năng xử lý các vấn đề an ninh và kinh tế với cả hai siêu cường, vì việc chọn phe theo từng vấn đề riêng lẻ là điều không khả thi. Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của ASEAN trong năm 2024, với tổng giá trị thương mại đạt 770 tỷ USD.
Mặt khác, theo Thủ tướng Singapore Lawrence Wong, ASEAN phải đào sâu và mở rộng quan hệ đối tác bên ngoài, đặc biệt là trong các lĩnh vực tăng trưởng mới, ngay cả khi ASEAN đang tăng cường hội nhập nội khối.
"Làm như vậy sẽ giúp khối xây dựng một khu vực an toàn, ổn định và thịnh vượng hơn trong bối cảnh môi trường ngày càng thách thức", ông Wong cho biết.
Các chuyên gia thương mại khu vực cho rằng xu hướng hội nhập chuỗi cung ứng giữa ASEAN và Trung Quốc là điều tất yếu trong bối cảnh cạnh tranh địa chính trị và các rào cản thuế quan gia tăng. Ông Nazmi Idrus, Giám đốc kinh tế tại CGS International nhận định: “Việc ASEAN đẩy mạnh sản xuất tích hợp, ví dụ như sản xuất vi mạch xuyên biên giới giữa Việt Nam, Malaysia và Singapore không chỉ giúp giảm chi phí mà còn nâng cao năng lực cạnh tranh chung của khu vực trên bản đồ công nghiệp toàn cầu.”
Đồng quan điểm, bà Narumon Chutiphong, chuyên gia chính sách thương mại tại Đại học Chulalongkorn (Thái Lan), cũng nhấn mạnh rằng ASEAN cần tận dụng “vị trí chiến lược” giữa hai siêu cường.
“Chúng ta không nên nhìn Trung Quốc chỉ như một đối thủ cạnh tranh mà là đối tác trong việc tái cấu trúc chuỗi cung ứng để thích ứng với rủi ro chính trị và gián đoạn thương mại toàn cầu. Tuy nhiên, điều đó đòi hỏi các nước phải xây dựng khung pháp lý rõ ràng, kiểm soát tốt xuất xứ hàng hóa và bảo vệ lợi ích của doanh nghiệp nội địa", bà lưu ý.
Một số nhà phân tích cảnh báo rằng nếu không có chính sách điều tiết linh hoạt và cơ chế giám sát hiệu quả, việc hội nhập sâu với Trung Quốc có thể khiến các nền kinh tế ASEAN dễ bị tổn thương trước các cú sốc từ bên ngoài.
“Việc gia tăng đầu tư từ Trung Quốc là cơ hội nhưng cũng đặt ra thách thức về phụ thuộc công nghệ và chuyển giao giá trị gia tăng,” theo ông Jonathan Lim, cố vấn thương mại tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược châu Á-Thái Bình Dương.
Muốn đứng vững, ASEAN không chỉ cần kết nối với Trung Quốc, mà còn chủ động đa dạng hóa chuỗi cung ứng với các đối tác như Ấn Độ, Nhật Bản, EU và các nước BRICS khác.
