Gửi bình luận
Quan hệ đối tác giữa ASEAN - GCC - Trung Quốc mang đến cơ hội đa dạng thương mại thông qua các chuỗi cung ứng mới.
Khi các nhà lãnh đạo của ASEAN, Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh (GCC) và Trung Quốc tụ họp tại hội nghị thượng đỉnh đầu tiên ở Kuala Lumpur vào tuần trước đã thu hút sự chú ý trên toàn cầu vì ba cường quốc kinh tế này đại diện cho hơn 2 tỷ người và một nền kinh tế tổng hợp gần 25.000 tỷ USD.
Nhấn mạnh sự hợp tác sâu rộng hơn trong lĩnh vực thương mại, chuỗi cung ứng, hạ tầng và tài chính, hội nghị tập trung vào các lĩnh vực then chốt như năng lượng xanh, chuyển đổi số, kết nối và nông nghiệp bền vững nhằm ứng phó với biến đổi khí hậu và đảm bảo an ninh lương thực.
Quan hệ đối tác ba bên này phù hợp với sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc, tận dụng thị trường tiêu dùng của ASEAN, sự giàu có về năng lượng của GCC và thế mạnh sản xuất công nghệ của Trung Quốc.
Với kim ngạch thương mại ASEAN – Trung Quốc đạt 1.000 tỷ USD và GCC – Trung Quốc hơn 288 tỷ USD vào năm ngoái, hội nghị thể hiện rõ khát vọng thúc đẩy ổn định khu vực và toàn cầu hóa kinh tế, đồng thời mở ra tiềm năng to lớn để mở rộng thương mại.
Đây cũng là cơ hội chuyển đổi để giảm sự phụ thuộc vào thị trường Mỹ, thông qua đa dạng hóa chuỗi cung ứng và tập trung vào các thế mạnh bổ trợ, tăng cường kết nối, hiệp định thương mại và sản xuất khu vực trong các lĩnh vực trọng yếu.
Cụ thể, ông Riaz Khokhar, nghiên cứu sinh Thạc sĩ ngành Khoa học Chính trị tại Đại học Gothenburg chỉ ra, nguồn lực của ASEAN, tiềm lực tài chính của GCC và sự thống trị trong sản xuất của Trung Quốc tạo thành các thế mạnh bổ trợ có thể xây dựng một hệ sinh thái chuỗi cung ứng vững chắc.
Nguyên liệu thô như niken của Indonesia và dầu cọ của Malaysia bổ sung cho năng lực sản xuất của Trung Quốc, trong khi các quỹ đầu tư quốc gia của GCC, với tổng giá trị 5.000 tỷ USD, có thể tài trợ cho các dự án quan trọng.
Việc hợp tác đã được hiện thực hoá. Vào tháng 4, Cơ quan Đầu tư Qatar và quỹ đầu tư quốc gia Danantara của Indonesia đã công bố một quỹ chung trị giá 4 tỷ USD để đầu tư vào năng lượng tái tạo, y tế và công nghệ tại Indonesia.
Bên cạnh đó, các dự án hạ tầng có thể là trọng tâm để thúc đẩy hội nhập kinh tế khu vực - lĩnh vực mà Trung Quốc có kinh nghiệm nhờ sáng kiến Vành đai và Con đường.
Chuyên gia này cho biết thị trường năng lượng và thực phẩm Halal của GCC có thể được kết nối tốt hơn với ASEAN và Trung Quốc, trong khi các quốc gia vùng Vịnh, với kinh nghiệm trong hậu cần năng lượng, có thể góp phần vào mạng lưới thương mại hàng hải của ASEAN.
Một dự án đa quốc gia đầy tham vọng đang được triển khai nhằm xây dựng hệ thống cáp ngầm dài 21.700 km giữa Singapore và Pháp, đi qua Ai Cập.
Những khoản đầu tư hạ tầng tương tự giữa ba bên có thể thúc đẩy nền kinh tế số của ASEAN, dự kiến sẽ tăng gấp ba lần lên 600 tỷ USD vào năm 2030, đồng thời hỗ trợ tích hợp với hệ thống thanh toán số của Trung Quốc và mạng tài chính Hồi giáo của GCC, từ đó tạo nên một hệ sinh thái số vững mạnh.
Theo Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), ASEAN cần ít nhất 2.800 tỷ USD từ 2023 đến 2030 để đầu tư hạ tầng, đây là cơ hội cho các quỹ đầu tư của GCC. Việc điều phối chính sách như ưu đãi thuế cho công nghệ xanh sẽ giúp tối đa hóa lợi nhuận.
Bên cạnh đó, các hiệp định thương mại chiến lược có thể điều hòa tiêu chuẩn để thúc đẩy sản xuất tại chỗ. Hiệp định thương mại tự do ASEAN – Trung Quốc phiên bản 3.0 đang chờ các nước thành viên phê chuẩn, nhưng ASEAN và GCC mới chỉ khởi động khung hợp tác.
Các hiệp định như hiệp định thương mại tự do giữa Singapore và GCC, hay các hiệp định đối tác kinh tế toàn diện như giữa UAE với Malaysia và Indonesia có thể làm mẫu cho một thỏa thuận ASEAN – GCC.
Theo ông Khokhar, việc đồng bộ hóa các tiêu chuẩn Halal và quy định về liên doanh trong ngành bán dẫn và năng lượng tái tạo có thể thúc đẩy hơn nữa thương mại ASEAN – GCC, vốn được dự báo sẽ đạt 757 tỷ USD vào năm 2030.
Khung pháp lý phân mảnh của ASEAN và tình trạng dư thừa công suất ở một số ngành tại Trung Quốc có thể dẫn đến mất cân bằng thương mại nếu không được xử lý. Một lực lượng công tác ba bên có thể điều hòa tiêu chuẩn và đảm bảo lợi ích công bằng.
Việc tạo điều kiện đầu tư vào các lĩnh vực có lợi thế so sánh có thể gia tăng lợi ích kinh tế. Ngành sản xuất sử dụng nhiều lao động của ASEAN bổ sung cho các lĩnh vực công nghệ cao của Trung Quốc và thặng dư vốn của GCC. Các quỹ đầu tư chung có thể nhắm tới sản xuất xe điện, năng lượng tái tạo và chế biến thực phẩm Halal.
Mặc dù vậy, Mỹ vẫn là quốc gia dẫn đầu về sở hữu trí tuệ trong ngành bán dẫn, yếu tố then chốt đối với ngành điện tử của ASEAN và tham vọng công nghệ của Trung Quốc. Hợp tác quốc phòng mạnh mẽ giữa Mỹ và các quốc gia vùng Vịnh, như thỏa thuận vũ khí trị giá 142 tỷ USD gần đây với Saudi Arabia, càng làm phức tạp hóa nỗ lực đa dạng hóa.
Tuy vậy, các khoản đầu tư chiến lược vào lĩnh vực khác như hơn 2,7 tỷ USD mà Trung Quốc đã đầu tư vào các dự án năng lượng sạch của ASEAN từ 2013–2023 đang mở ra một phương án khả thi. Có thể tìm ra điểm giao thoa giữa kế hoạch đầu tư 10 tỷ USD của Saudi Arabia vào hydro xanh và thế mạnh của Trung Quốc trong sản xuất tấm pin mặt trời.
Một cách tiếp cận thận trọng là đa dạng hóa từng bước, tận dụng các khuôn khổ như Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) và sáng kiến Vành đai và Con đường để xây dựng hệ sinh thái công nghệ – năng lượng thay thế.
Các chuyên gia cho rằng, quan hệ đối tác ba bên không chỉ là một chiến lược kinh tế, mà còn là tuyên bố đầy táo bạo về quyền tự chủ trong một thế giới vốn phụ thuộc vào các thị trường phương Tây.
Việc kết nối sự năng động của ASEAN, sự giàu có của GCC và đổi mới công nghệ từ Trung Quốc có thể mở ra một trật tự thương mại đa cực mới, ưu tiên sức chống chịu thay vì phụ thuộc.
