Hội đồng Tư vấn Kinh doanh ASEAN (ASEAN BAC) đang lên kế hoạch thành lập Hiệp hội Thị trường Tư nhân Khu vực vào cuối năm nay, nhằm huy động tới 60 tỷ USD từ quỹ đầu tư tư nhân và đầu tư mạo hiểm để hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng như các công ty khởi nghiệp trên khắp Đông Nam Á.
Vừa qua, phát biểu tại Diễn đàn Kinh doanh ASEAN 2025, ông Nazir Razak, Chủ tịch ASEAN BAC Malaysia cho biết sáng kiến này xuất phát từ lo ngại ngày càng tăng rằng hệ sinh thái vốn tư nhân của ASEAN vẫn còn kém phát triển, chỉ chiếm 0,5% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của khu vực, thấp hơn nhiều so với mức trung bình toàn cầu là 1,5%.
Ông cho biết hội đồng đang hợp tác với chính phủ các nước Malaysia, Singapore, Thái Lan và Indonesia để chính thức hóa việc thành lập Hiệp hội Thị trường Tư nhân ASEAN. Tổ chức này sẽ đóng vai trò như một nền tảng tư vấn chính sách cho các chính phủ, hướng tới mục tiêu mở khóa dòng vốn dài hạn.
“Mục tiêu là định hình các chính sách hỗ trợ sự phát triển của thị trường tư nhân trong ASEAN. Nếu không có cải cách, dòng vốn sẽ tiếp tục bị phân mảnh và khó tạo ra giá trị thực", ông Nazir chia sẻ với báo chí.
Ngoài lĩnh vực thị trường tư nhân, ASEAN BAC cũng đang thúc đẩy việc thành lập một “Thực thể Kinh doanh ASEAN” (ASEAN Business Entity), một loại hình pháp lý mới cho phép các doanh nghiệp hoạt động linh hoạt hơn trong khu vực.
Theo đó, khuôn khổ pháp lý mới này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc thuê ngoài xuyên biên giới và luân chuyển nhân tài, giúp các doanh nghiệp khai thác tối đa lợi thế chung của khu vực.
Dù kế hoạch đầy tham vọng và sự quan tâm của nhà đầu tư ngày càng tăng, các diễn giả tại diễn đàn cũng thừa nhận rằng việc triển khai thực tế vẫn là một rào cản lớn.
“Khi tôi nói về sự thiếu hụt trong triển khai tại ASEAN, tôi không chỉ nhắm đến chính phủ hay tổ chức khu vực. Khu vực tư nhân cũng chưa làm tròn vai”, ông Nazir lưu ý.
Ông cũng nhận định rằng đà phát triển của các doanh nghiệp khu vực mang tính biểu tượng” đã chững lại kể từ cuối những năm 2000, đặt ra câu hỏi liệu ASEAN còn đang phát huy hết tiềm năng để thu hút vốn toàn cầu hay không.
Ông Khairy Jamaluddin, Giám đốc CGS International, cho biết mô hình ra quyết định dựa trên đồng thuận truyền thống của ASEAN từ lâu đã là "con dao hai lưỡi" khi cho rằng điều này khiến tiến trình nhiều sáng kiến bị chậm lại.
Tuy nhiên, ông Khairy cho biết khu vực đang bắt đầu vượt qua lối tư duy đồng thuận cứng nhắc. “Chúng ta đang chứng kiến một cách tiếp cận mới gọi là 'đồng thuận mở rộng', nơi các quốc gia có cùng chí hướng cùng tiến về phía trước, ngay cả khi toàn khối chưa đồng thuận hoàn toàn.”
Bà Selena Ling, Chuyên gia kinh tế trưởng của OCBC, cho rằng phương pháp tiếp cận này đang bắt đầu mang lại kết quả. Theo đó, bà dẫn chứng Mạng lưới điện ASEAN (ASEAN Power Grid) và Khu vực Kinh tế Đặc biệt Johor – Singapore (JS-SEZ) là các ví dụ cho sự hợp tác xuyên biên giới có khả năng mở rộng giữa những quốc gia thành viên sẵn sàng.
“Sự hợp tác trong ASEAN có thể diễn ra chậm, nhưng lại bền bỉ,” bà Ling nhận xét; đồng thời nói thêm rằng dù tỷ trọng thương mại nội khối hiện vẫn còn thấp, khoảng 21% tổng thương mại, so với 60% ở Liên minh châu Âu, nhưng tiềm năng đang tăng lên nhờ đầu tư xuyên biên giới và hợp tác chính phủ – chính phủ.
JS-SEZ, được ra mắt hồi đầu năm nay, đã mở ra nhiều cơ hội kinh tế mới cho cả Malaysia và Singapore, và hiện được xem như một mô hình mẫu tiềm năng cho sự hợp tác khu vực sâu rộng hơn.
Bà Rachel Eng, thành viên Hội đồng ASEAN BAC Singapore cho biết sự đoàn kết trong khu vực sẽ đóng vai trò sống còn trong bối cảnh các thách thức địa chính trị và kinh tế ngày càng gia tăng.
Bà Eng chỉ ra rằng dù Singapore là quốc gia nhận vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài lớn nhất trong khu vực, nhưng một phần lớn nguồn vốn này được chuyển tiếp tới các nước ASEAN khác.
"Thế mạnh của Singapore là trung tâm tài chính hiệu quả, với hơn 80 hiệp định tránh đánh thuế hai lần. Rất dễ để thành lập doanh nghiệp ở đây, chúng tôi không có kiểm soát ngoại hối, và hệ thống hoàn toàn dựa trên luật lệ. Tuy nhiên, phần lớn dòng vốn vẫn được đầu tư vào Malaysia, Việt Nam, Indonesia và các nước láng giềng khác", bà nói.
Bà Eng cho rằng Singapore đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy dòng vốn đầu tư mạnh mẽ hơn vào ASEAN. “Dù có rào cản thuế quan, chúng tôi vẫn sẽ luôn cởi mở, minh bạch và cam kết làm sâu sắc hơn mối quan hệ tài chính với khu vực", bà Eng nhấn mạnh..
