Giá dầu sẽ ra sao sau khi Mỹ tham chiến ở Iran?

Thị trường dầu mỏ toàn cầu đang đối mặt với một cơn địa chấn mới khi Mỹ chính thức không kích ba cơ sở hạt nhân chính của Iran — Fordow, Natanz và Isfahan — trong động thái phối hợp với Israel.

Trong tuần qua, giá dầu Brent đã tăng 11% kể từ sau cuộc tấn công của Israel nhằm vào Iran. Đà tăng bị ngắt quãng bởi các phát biểu mâu thuẫn từ Tổng thống Donald Trump, người từng tuyên bố sẽ "suy nghĩ thêm hai tuần" trước khi hành động. Nhưng đến Chủ nhật 22/6, ông bất ngờ xác nhận Mỹ đã tiến hành không kích với "lượng bom lớn" rơi xuống Fordow — địa điểm làm giàu uranium then chốt của Iran.

Ngay sau tuyên bố này, ông Trump phát biểu trước toàn quốc rằng ba cơ sở hạt nhân đã bị “xóa sổ hoàn toàn” và cảnh báo rằng Mỹ sẽ tiếp tục hành động quân sự nếu Iran không ký hòa ước với Israel.

Những diễn biến leo thang này khiến nhiều nhà giao dịch dầu mỏ dự đoán giá dầu có thể bứt phá lên mức 100 USD/thùng, tùy thuộc vào phản ứng của Tehran.

“Nếu Iran trả đũa như đã từng cảnh báo, chẳng hạn như tấn công hạ tầng dầu mỏ của Mỹ trong khu vực hoặc làm gián đoạn vận tải qua eo biển Hormuz, giá dầu hoàn toàn có thể leo lên 100 USD/thùng,” Saul Kavonic, nhà phân tích năng lượng tại MST Marquee nhận định.

Để đáp trả đòn tấn công của Mỹ đối với các cơ sở hạt nhân chiến lược, Quốc hội Iran vừa thông qua đề xuất đóng eo biển Hozmuz. Điều này có nguy đẩy giá dầu tăng vọt trong những ngày tới nếu các bên không tìm được giải pháp hòa đàm.

Một trong những hệ quả tức thì là chi phí vận chuyển dầu tăng mạnh. Giá thuê tàu chở dầu từ Trung Đông đến Trung Quốc đã tăng gần 90% so với trước khi Israel tấn công Iran.

Các chủ tàu hiện đang áp dụng mức phí bảo hiểm cao hơn, trong khi các báo cáo về nhiễu GPS và tai nạn tàu dầu gần đây cho thấy mối nguy với an toàn hàng hải đang gia tăng. Trung tâm MICA (Pháp) cho rằng một vụ va chạm tàu dầu mới đây có thể đã bị “làm trầm trọng thêm” bởi tín hiệu định vị bị chặn.

Tuy nhiên, không phải ai cũng tin rằng giá dầu sẽ lập tức leo thang không kiểm soát. Tamas Varga, chuyên gia phân tích tại PVM Oil Associates, cho rằng dầu mỏ sẽ không trở thành vũ khí chiến lược của hai bên vì "điều đó không có lợi cho bất kỳ ai". Dù vậy, ông cũng thừa nhận rằng bất kỳ sự can dự sâu hơn nào từ phía Mỹ đều sẽ đẩy giá tăng đột biến trong ngắn hạn.

Giá dầu không chỉ là vấn đề thị trường mà còn là công cụ chính trị. Khi tranh cử, ông Trump từng cam kết sẽ kiềm chế giá nhiên liệu và lạm phát. Giờ đây, động thái quân sự của ông có nguy cơ đẩy các chi phí đó tăng cao hơn — điều từng dẫn đến suy thoái trong các cuộc khủng hoảng năng lượng trước đây.

Biến số lớn - Phản ứng của Iran

Một yếu tố then chốt sẽ là phản ứng của Iran. Nếu nước này giữ nguyên chiến lược phản ứng "mềm" — chẳng hạn như điều chỉnh chương trình làm giàu uranium hoặc tăng xuất khẩu dầu — thị trường có thể hạ nhiệt trở lại. Nhưng nếu Iran có động thái quân sự nhằm vào cơ sở hạ tầng hoặc tàu vận tải trong khu vực, đợt tăng giá dầu hiện tại có thể chỉ mới bắt đầu.

“Mọi thứ phụ thuộc vào hành động tiếp theo của Iran,” Joe DeLaura, chiến lược gia năng lượng toàn cầu tại Rabobank nhận xét và nhận định Mỹ sẽ phải đảm bảo eo biển Hormuz không bị phong tỏa, nhưng thị trường chắc chắn sẽ định giá rủi ro cao hơn.

Một yếu tố khác đang khiến thị trường dầu bất ổn là hiện tượng đóng trạng thái đầu tư. Số lượng hợp đồng dầu tương lai đang nắm giữ trên các sàn giao dịch chính đã giảm tương đương 367 triệu thùng — tức khoảng 7% — chỉ trong vòng 10 ngày. Điều này phản ánh sự căng thẳng trong các danh mục phái sinh do biến động quá lớn và khó đoán định.

Ngay cả trong quá khứ, khi 7% nguồn cung dầu toàn cầu bị gián đoạn bởi vụ tấn công nhà máy Abqaiq năm 2019, thị trường vẫn hồi phục nhanh chóng. Nhưng lần này, yếu tố chính trị đang là điểm trọng yếu, không chỉ là câu chuyện về cung cầu vật lý.

John Kilduff, đối tác tại Again Capital nhận định: “Thị trường mặc định phản ứng là tăng. Mức tăng sẽ phụ thuộc vào phản ứng của Iran — hoặc ít nhất là triển vọng thực tế về một phản ứng đáng kể.”

Nam Trần