Thị trường xe máy điện: Kinh doanh bền vững hay chụp giật?

Cuộc chuyển đổi sang phương tiện xanh tại Việt Nam đang bước vào giai đoạn quyết liệt, đặc biệt khi một số đô thị lớn như Hà Nội sẽ dừng lưu thông xe máy chạy bằng nhiên liệu hóa thạch (xe máy chạy xăng) trong khu vực Vành đai 1 từ 1/7/2026. Trong bối cảnh ấy, thị trường xe máy điện dường như bùng nổ một cách chóng vánh, nhưng đằng sau tốc độ đó là sự phân hoá ngày càng rõ nét giữa hai thái cực doanh nghiệp: một bên đầu tư dài hạn, có hệ sinh thái bài bản; bên còn lại chọn chiến lược nhập hàng giá rẻ, bán nhanh và rút gọn.

Ở nhóm đầu tư bài bản, có thể kể đến những cái tên nội địa như VinFast, Dat Bike, hay Pega. Dù mỗi hãng có định vị và chiến lược riêng, điểm chung là họ đều sở hữu năng lực sản xuất, có nhà máy tại Việt Nam, chính sách bảo hành rõ ràng và hệ thống phân phối tương đối đầy đủ trên khắp các tỉnh thành.

VinFast hiện cung cấp nhiều dòng xe từ phổ thông đến cao cấp, với mức giá dao động từ 12 triệu đến gần 57 triệu đồng. Hãng này sử dụng cả hai loại năng lượng là ắc quy và pin, trong đó một số mẫu đã dùng pin LFP - công nghệ pin có độ bền cao hơn và bảo hành lên tới 5 năm không giới hạn số km. Việc phủ sóng đại lý, trung tâm bảo hành toàn quốc giúp VinFast dễ tiếp cận người tiêu dùng phổ thông, từ học sinh - sinh viên đến người đi làm.

Pega cũng là một tay chơi nội địa đáng chú ý. Hãng này triển khai hệ thống 300 showroom tại 63 tỉnh thành, giá xe trải rộng từ 16 đến 55 triệu đồng. Tương tự VinFast, Pega cung cấp cả dòng xe chạy bằng ắc quy và pin. Tuy nhiên, thời hạn bảo hành phân theo linh kiện, với pin hoặc ắc quy chỉ được bảo hành 12 tháng, đây có thể là yếu tố ảnh hưởng đến tâm lý người mua về lâu dài.

Dat Bike thì theo đuổi lối đi riêng: chỉ sản xuất xe chạy pin, tập trung vào phân khúc giá từ 35 đến 51 triệu đồng. Đây là hãng nội địa duy nhất hiện nay chủ động phát triển sản phẩm theo hướng hiệu suất cao, tốc độ vượt trội, thời gian sạc nhanh. Tuy nhiên, mạng lưới bán lẻ của Dat Bike hiện chỉ tập trung ở một số tỉnh, chủ yếu tại TP HCM, Hà Nội và một số khu vực miền Tây và miền Trung, chưa phổ cập như hai hãng còn lại. Nhóm khách hàng mục tiêu của Dat Bike có vẻ nghiêng về giới trẻ ưa công nghệ, người làm văn phòng ở đô thị lớn - nơi có điều kiện sạc pin và nhu cầu di chuyển xa hơn trong ngày.

Ở chiều ngược lại, nhóm doanh nghiệp chỉ nhập khẩu và phân phối xe, phần lớn là thương hiệu Trung Quốc, lại đang tận dụng sự bùng nổ nhu cầu để “tấn công” thị trường theo cách đơn giản hơn. Họ đưa ra sản phẩm với đủ mọi mức giá, có mẫu chỉ từ 10 triệu đồng, cao cấp hơn là các mẫu xe ở khoảng giá 15-18 triệu. Những mẫu xe này thường sử dụng ắc quy thay vì pin - vốn rẻ hơn đáng kể nhưng cũng kém bền, sạc lâu và nhanh chai. Mẫu mã thì đa dạng, thường mô phỏng kiểu dáng xe Vespa hoặc những thiết kế bắt mắt để thu hút học sinh - sinh viên và người mới tiếp cận xe điện lần đầu.

Vấn đề đáng nói là phần lớn các thương hiệu nhập khẩu này không sở hữu hệ thống bảo hành và sửa chữa chuyên sâu. Dù cam kết bảo hành 2-3 năm, nhưng trên thực tế, nhiều khách hàng phản ánh tình trạng không có linh kiện thay thế, không đơn vị nhận sửa, đặc biệt sau 6-12 tháng sử dụng. Một số đại lý sau khi bán xe xong thì gần như mất liên hệ với khách hàng, khiến người tiêu dùng không có nơi bảo dưỡng hay đổi pin, trong khi nhiều bộ phận xe không tương thích lẫn nhau.

Có thể thấy, điểm mấu chốt của cuộc đua xe máy điện không nằm ở chuyện ai bán được nhiều xe hơn trong vài tháng cao điểm, mà ở việc ai thực sự xây được nền móng vững chắc cho một thị trường dài hạn - nơi người tiêu dùng không chỉ bị thu hút bởi giá rẻ hay mẫu mã bắt mắt. Khi quá trình chuyển đổi sang phương tiện xanh đang dần rõ nét, nhất là trong bối cảnh các chính sách kiểm soát xe máy tại đô thị được đẩy nhanh, người mua xe cũng sẽ trở nên tỉnh táo hơn. Họ không còn dễ dàng tin vào quảng cáo một chiều, mà sẽ bắt đầu đặt câu hỏi: xe này dùng được bao lâu, pin có đổi được không, bảo hành ra sao, hỏng thì mang đi sửa ở đâu?

Trong bức tranh đang dần phân hóa ấy, các doanh nghiệp nội địa có năng lực sản xuất, chủ động về pin và linh kiện, đồng thời đầu tư bài bản vào mạng lưới hậu mãi sẽ là những người có cơ hội bám trụ lâu dài. Họ không chỉ bán sản phẩm mà đang xây niềm tin vào chính thương hiệu của mình. Ngược lại, những hãng chỉ nhập hàng rồi dán mác, hoạt động ngắn hạn theo kiểu “ăn xổi” có thể vẫn tồn tại trong ngắn hạn nhờ thị hiếu tức thời, nhưng sớm muộn cũng sẽ bị thị trường sàng lọc. Không phải vì họ không bán được xe, mà vì chính những khách hàng đầu tiên khi bắt đầu cảm nhận rủi ro từ việc xe không ai sửa, pin không ai thay, sẽ trở thành người quay lưng đầu tiên.

Cuộc chuyển đổi phương tiện xanh ở Việt Nam, dù đang diễn ra với tốc độ khá nhanh, nhưng vẫn còn nhiều ẩn số. Không chỉ là bài toán công nghệ hay hạ tầng, mà còn là câu chuyện trách nhiệm của doanh nghiệp với khách hàng và khả năng chọn lọc thông minh từ phía người tiêu dùng. Một thị trường bền vững không đến từ cú bùng nổ ngắn hạn, mà từ sự trưởng thành của cả hai phía người bán và người mua trong những quyết định không thể “sạc lại” như một lần lỡ tay.

Bài và ảnh: Thanh Trà