Tạo sức bật cho công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô
Các nhà cung cấp địa phương thiếu năng lực sản xuất những linh kiện yêu cầu độ chính xác cao và phức tạp. Đây là khó khăn lớn nhất để tăng khả năng nội địa hóa.
Chật vật nội địa hóa
Công ty Toyota Việt Nam sau 30 năm hình thành và phát triển, đến nay đã nội địa hóa được hơn 1.000 linh kiện ô tô các loại. Toyota Việt Nam xây dựng được chuỗi cung ứng với 61 nhà cung cấp, trong đó 13 nhà cung cấp thuần Việt. Trong số 13 nhà cung cấp thuần Việt, chỉ có 1 doanh nghiệp trở thành nhà cung cấp cấp 1, còn lại đều là nhà cung cấp cấp 2 và 3. Mặc dù đã hợp tác với Bộ Công Thương và các hiệp hội, triển khai nhiều dự án hỗ trợ nâng cao năng lực cho doanh nghiệp Việt Nam. Tuy nhiên, số doanh nghiệp đạt yêu cầu vẫn ít ỏi.
Theo hãng xe Nhật Bản, các nhà cung cấp địa phương hiện thiếu năng lực sản xuất những linh kiện yêu cầu độ chính xác cao và phức tạp. Những nhà cung cấp này chủ yếu hoạt động ở ngành xe máy, rồi kết hợp mở rộng sang sản xuất linh kiện ô tô. Nhà cung cấp trong nước chưa làm được những linh kiện khó, là khó khăn lớn nhất để tăng khả năng nội địa hóa, Toyota Việt Nam nhận định.
Đây cũng là khó khăn chung của các hãng xe tại Việt Nam, rất vất vả tìm kiếm các nhà cung cấp nội địa, để nâng cao tỷ lệ nội địa hóa trong suốt 30 năm qua.
Số liệu từ Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam (VASI) cho thấy, tính đến tháng 4/2025, Việt Nam mới có hơn 360 doanh nghiệp tham gia sản xuất linh kiện, phụ tùng ô tô. Trong đó, số lượng nhà cung cấp linh kiện cấp 1 chưa tới 100 doanh nghiệp, còn lại là các nhà cung cấp cấp 2 và 3. Tuy nhiên, chiếm tỷ lệ áp đảo trong số này lại là doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI).
Theo bà Trương Thị Chí Bình, Phó chủ tịch VASI, sản xuất linh kiện ô tô tại Việt Nam chia làm 2 nhánh: những hoạt động có giá trị cao, chủ yếu được thực hiện bởi các doanh nghiệp FDI. Còn các hoạt động có giá trị thấp tập trung bởi những doanh nghiệp nhỏ và vừa trong nước. Trong đó, nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa đang rơi vào “bẫy năng suất thấp”.
“Không ít doanh nghiệp vẫn đang mắc kẹt trong cách làm truyền thống, với năng lực quản trị sản xuất và hiệu suất sử dụng lao động còn thấp. Hầu hết các doanh nghiệp sản xuất linh kiện ô tô của Việt Nam đang bị thua lỗ, phải dùng lợi nhuận từ lĩnh vực khác bù đắp”, bà Bình chia sẻ.
Muốn bước vào chuỗi cung ứng ô tô một cách nghiêm túc, đòi hỏi các doanh nghiệp phải đầu tư bài bản từ hệ thống quản trị đến phần mềm bản quyền, công nghệ và hạ tầng chuẩn quốc tế. Sản xuất phụ tùng ô tô phải đạt 100% về độ chính xác và chất lượng.
Hỗ trợ chuyển đổi toàn diện
Đại diện Công ty An Trung Industries (Hải Phòng) cho biết, với quy mô dân số 100 triệu người, nhu cầu về ô tô, xe máy của Việt Nam tính ra rất lớn. Nhận thấy cơ hội, chúng tôi đã quyết định đầu tư xây dựng nhà máy sản xuất linh kiện cung cấp cho các ngành này. Tuy nhiên, thách thức vô cùng lớn. Chi phí đầu tư ban đầu vào lĩnh vực này tốn kém hơn các lĩnh vực khác, bởi máy móc đòi hỏi rất hiện đại và có độ chính xác cao. Nhà xưởng cũng phải đạt tiêu chuẩn cao nhất. Nguồn nhân lực cũng phải tuyển chọn kỹ lưỡng, đồng thời phải bỏ ra chi phí lớn để đào tạo cho chuyên nghiệp.
Ngoài được miễn, giảm tiền thuê mặt bằng thời gian đầu của khu công nghiệp, doanh nghiệp không nhận được bất kỳ sự hỗ trợ nào khác. Doanh nghiệp cần nhất là vốn và công nghệ thì cả hai đều không được hỗ trợ. Muốn phát triển sản xuất, tăng quy mô để chiếm lĩnh thị trường mà “lực bất tòng tâm”, cứ loay hoay mãi không vươn lên được.
Thị trường ô tô Việt Nam dự báo rất tiềm năng, sẽ đạt quy mô 1 triệu xe/năm vào 2030, từ 1,5 triệu xe/năm vào 2035 và hơn 5 triệu xe/năm vào 2045. Một loạt các doanh nghiệp ô tô như VinFast, Trường Hải, TC Motor, Toyota… cam kết phát triển sản xuất, đẩy mạnh nội địa hóa. Tiếp tục đem đến kỳ vọng về tương lai ngành công nghiệp ô tô Việt Nam.
Theo ông Phan Đăng Tuất, Chủ tịch VASI, muốn ngành công nghiệp ô tô phát triển, với tỷ lệ nội địa hóa cao, phải thúc đẩy ngành công nghiệp hỗ trợ phát triển mạnh mẽ. Bởi công nghiệp hỗ trợ chính là điều kiện sống còn của ngành ô tô. Cần phải khuyến khích các doanh nghiệp Việt Nam tham gia để trở thành một lực lượng đông đảo. Cùng với đó là hỗ trợ các doanh nghiệp trong khu vực này chuyển đổi toàn diện, từ mục đích đến quy trình và con người để vươn lên.