Việt Nam phải làm chủ ngành công nghiệp ô tô

Đóng góp lớn cho đất nước

Theo Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA), ngành ô tô Việt Nam hiện có khoảng 300.000 lao động, với doanh thu năm 2024 đạt khoảng 15 tỷ USD, trong đó đóng góp vào ngân sách Nhà nước khoảng 8 tỷ USD, chiếm khoảng 3% GDP.

Hiện tỷ lệ sở hữu ô tô của Việt Nam mới đạt 63 xe/1.000 dân, thấp hơn nhiều so với các quốc gia trong khu vực như Thái Lan, Malaysia hay Brunei… Trong khi thu nhập bình quân đầu người đạt hơn 4.100 USD từ năm 2022, giai đoạn ô tô hóa ngày càng rõ nét, thị trường ô tô còn nhiều dư địa phát triển. Ngành ô tô phát triển sẽ có đóng góp rất lớn cho kinh tế đất nước.

Hiện tỷ lệ sở hữu ô tô của Việt Nam mới đạt 63 xe/1.000 dân, thấp hơn nhiều so với các quốc gia trong khu vực như Thái Lan, Malaysia hay Brunei… Trong khi thu nhập bình quân đầu người đạt hơn 4.100 USD từ năm 2022, giai đoạn ô tô hóa ngày càng rõ nét, thị trường ô tô còn nhiều dư địa phát triển. Ngành ô tô phát triển sẽ có đóng góp rất lớn cho kinh tế đất nước.

Theo ông Phan Đăng Tuất, Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp Hỗ trợ Việt Nam (VASI), thị trường phương tiện giao thông tại Việt Nam đang mở rộng mạnh mẽ, với nhu cầu nội địa ngày càng tăng. Trong bối cảnh các chính sách thuận lợi, sẽ giúp ngành công nghiệp ô tô có cơ hội bứt phá, đặc biệt trong việc nâng cao tỷ lệ nội địa hóa.
Tính đến thời điểm hiện tại, Việt Nam có hơn 360 doanh nghiệp tham gia sản xuất linh kiện, phụ tùng ô tô, trong đó khoảng 80 doanh nghiệp đạt tiêu chuẩn cung ứng cho các hãng ô tô toàn cầu. Công nghiệp hỗ trợ nội địa dù đã có những chuyển biến tích cực, vẫn chưa đủ mạnh, con số doanh nghiệp tham gia sản xuất linh kiện, phụ tùng ô tô còn quá nhỏ bé, chủ yếu vẫn phụ thuộc vào nhập khẩu.

Bà Trương Thị Chí Bình, Phó Chủ tịch VASI cho biết, hiện tỷ lệ nội địa hóa ô tô phổ biến chỉ đạt 7-10%, một số dòng xe đạt từ 30 - 40%. Trong khi đó, mục tiêu đặt ra đến 2030 là đạt 1 triệu xe/năm và tỷ lệ nội địa hóa từ 60 - 70% là một thách thức không nhỏ.
Ông Phạm Văn Quân, Phó cục trưởng Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) cho rằng, ngành công nghiệp ô tô không đơn thuần là sản xuất mà còn là biểu tượng của sức mạnh công nghệ, trình độ công nghiệp và vị thế quốc gia. Nếu muốn trở thành quốc gia công nghiệp phát triển, nhất định Việt Nam phải làm chủ ngành sản xuất này.

Muốn bước vào chuỗi cung ứng ô tô một cách nghiêm túc, đòi hỏi các doanh nghiệp phải đầu tư bài bản từ hệ thống quản trị đến phần mềm bản quyền, công nghệ và hạ tầng chuẩn quốc tế. Sản xuất phụ tùng ô tô phải đạt 100% về độ chính xác và chất lượng.

"Ngã ba đường"

Thực tế cho thấy, nhiều doanh nghiệp trong nước đã sẵn sàng năng lực nhưng lại khó tiếp cận chuỗi cung ứng. Ông Lê Xuân Hiệp, Phó Tổng Giám đốc Công ty CP Dụng cụ cơ khí xuất khẩu (EMTC) cho biết, chúng tôi là nhà cung ứng linh kiện cho Honda và Toyota nhưng chỉ được làm các chi tiết đơn giản, vật tư đều do hãng chỉ định, giá trị gia tăng thấp, chưa được tham gia sâu vào chuỗi. Không phải chúng tôi không có năng lực hay không muốn làm mà là có được cho làm hay không.

Ông Nguyễn Khánh Toàn, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Thép Ngũ Phúc cho rằng, đầu tư sản xuất linh kiện ô tô là một “cuộc chơi” lớn, nhiều rủi ro nhưng cũng nhiều cơ hội. Nếu không dám đầu tư, cơ hội sẽ vào tay người khác.

Một trong những chiến lược trọng tâm hiện nay của các doanh nghiệp ô tô Việt Nam là đẩy mạnh nội địa hóa để giảm chi phí và tăng tính chủ động trong chuỗi cung ứng. Với các cam kết phát triển sản xuất của những doanh nghiệp nội địa như VinFast, Trường Hải hay TC Motor, kỳ vọng về một “cú hích” cho ngành công nghiệp ô tô. Các hãng xe Việt hoàn toàn có quyền định hình chuỗi cung ứng. Nếu VinFast, Trường Hải hay TC Motor đạt sản lượng lớn, chắc chắn sẽ là động lực thúc đẩy doanh nghiệp Việt mạnh dạn đầu tư vào sản xuất linh kiện, tham gia chuỗi cung ứng, bà Trương Thị Chí Bình nhận định.

Vấn đề quan trọng nhất để đẩy mạnh nội địa hóa là sản lượng ô tô sản xuất phải lớn. Theo ông Đào Công Quyết, đại diện VAMA, dự báo tốc độ tăng trưởng thực tế thị trường ô tô Việt Nam chỉ từ 8 -11%/năm. Với quy mô thị trường hiện nay khoảng 500.000 xe/năm, để đạt 1 triệu xe/năm vào năm 2030 là đầy thách thức. Nếu có sự đồng hành của các cơ quan chức năng trong việc tăng dung lượng thị trường thì hoàn toàn khả thi.

Để đạt được các mục tiêu đã nêu, cần những chính sách thiết thực như: miễn giảm thuế, phí; trợ cấp cho người dân và khuyến khích phát triển hạ tầng xe thân thiện môi trường… qua đó tạo ra thị trường cho ngành công nghiệp ô tô.

Các doanh nghiệp có chung nhận định, ngành công nghiệp ô tô Việt Nam đang ở “ngã ba đường”, giữa một bên là cơ hội vươn lên mạnh mẽ, bên còn lại là nguy cơ bị lép vế. Với các Nghị quyết 57, Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị, kỳ vọng sẽ là đòn bẩy để doanh nghiệp nội địa tự tin tăng tốc, góp phần hình thành một hệ sinh thái ô tô Việt Nam bền vững và vươn tầm khu vực.