Ngành ô tô toàn cầu trước ngã rẽ: PHEV nổi lên giữa cuộc đua xanh hóa

Cuộc cách mạng xe điện tại Trung Quốc, quốc gia sản xuất ô tô điện lớn nhất thế giới, đang ghi nhận một sự đảo chiều đáng chú ý. Thay vì tập trung toàn lực vào xe thuần điện (BEV) như những năm trước, các hãng xe Trung Quốc ngày càng ưu tiên phát triển và xuất khẩu dòng hybrid sạc điện (PHEV) - loại xe vừa có thể chạy pin, vừa sử dụng động cơ xăng. Sự thay đổi này phản ánh thực tế rằng thị trường quốc tế chưa hoàn toàn sẵn sàng cho việc từ bỏ động cơ đốt trong, đồng thời mở ra một chiến lược linh hoạt hơn cho các nhà sản xuất Trung Quốc.

Theo số liệu từ Hiệp hội Các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc (CAAM), trong nửa đầu năm 2025, xuất khẩu xe PHEV đã tăng gấp 3 lần so với cùng kỳ năm trước, trong khi xuất khẩu BEV chỉ tăng 40%. Riêng trong tháng 7, lượng xe PHEV xuất khẩu đạt 85.000 chiếc, tăng tới 220%, vượt xa mức tăng 83,6% của BEV. Sự khác biệt rõ nét nhất được ghi nhận tại châu Âu. Hiệp hội Xe du lịch Trung Quốc (CPCA) cho biết, nhập khẩu PHEV từ Trung Quốc trong sáu tháng đầu năm đã tăng hơn 6 lần, trong khi BEV giảm 2%. Điều này cho thấy người tiêu dùng tại nhiều quốc gia đang chọn giải pháp “lai” thay vì hoàn toàn chạy điện, ít nhất trong giai đoạn hiện tại.

Nguyên nhân quan trọng nhất xuất phát từ sự thiếu hụt hạ tầng trạm sạc. Tại Trung Quốc, mạng lưới sạc đã được phủ kín các thành phố lớn, hỗ trợ mạnh mẽ cho BEV. Nhưng ở Đông Nam Á, Nam Mỹ hay Trung Đông, hạ tầng này vẫn ở mức sơ khai, khiến người dùng lo ngại về khả năng xe hết pin giữa đường. Ông Bill Russo, CEO Công ty tư vấn chiến lược và đầu tư Automobility có trụ sở tại Thượng Hải, nhận định rằng tại những thị trường mà hạ tầng hoặc chính sách hỗ trợ BEV còn yếu, PHEV là lựa chọn thực tế hơn, cho phép các hãng xe Trung Quốc cạnh tranh về giá, phạm vi hoạt động và trải nghiệm vận hành. Trường hợp của Tập đoàn BYD là minh chứng điển hình: tại Brazil - thị trường nước ngoài lớn nhất của hãng, xuất khẩu PHEV hiện đã gần gấp đôi BEV. Hiện nay, PHEV chiếm gần một phần ba tổng lượng xe điện xuất khẩu của Trung Quốc, con số đủ để cho thấy tầm quan trọng chiến lược của dòng sản phẩm này.

Ngoài yếu tố hạ tầng, chính sách thương mại cũng đóng vai trò quyết định. Liên minh châu Âu (EU) gần đây áp thuế bổ sung với xe BEV nhập khẩu từ Trung Quốc nhằm bảo vệ ngành sản xuất nội khối, nhưng PHEV lại không chịu mức thuế này, chỉ áp dụng thuế cơ bản 10%. Theo Giáo sư Liang Yan tại Đại học Willamette (Mỹ), lợi thế này giúp xe hybrid Trung Quốc duy trì được mức giá cạnh tranh. Đơn cử, mẫu BMW X5 PHEV có giá khởi điểm 90.417 USD, trong khi mẫu MG HS PHEV do SAIC Motor sản xuất chỉ từ 26.500 USD. Các nhà phân tích của UBS dự báo, các thương hiệu Trung Quốc sẽ tiếp tục gia tăng thị phần ở châu Âu khi các hãng xe bản địa khó có thể cạnh tranh được về giá bán mà vẫn giữ được lợi nhuận.

Tuy nhiên, sự bùng nổ PHEV cũng làm dấy lên tranh cãi về tính “xanh” thực sự của loại xe này. Theo ước tính của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), PHEV phát thải ít hơn khoảng 30% so với xe xăng thuần túy, nhưng vẫn sử dụng nhiên liệu hóa thạch, đồng nghĩa với việc có thể làm chậm tiến trình toàn cầu hướng tới mục tiêu không phát thải vào năm 2035. Sự gia tăng PHEV diễn ra trong bối cảnh nhiều chính phủ cắt giảm trợ cấp cho BEV do khó khăn ngân sách. Tại Mỹ, các khoản trợ cấp, hoàn thuế cho EV sẽ hết hạn vào tháng 9, còn EU vừa quyết định gia hạn thêm 3 năm cho các hãng xe đáp ứng tiêu chuẩn khí thải, cho thấy chính sách hỗ trợ BEV đang suy yếu.

Tuy nhiên, không phải tất cả doanh nghiệp Trung Quốc đều lựa chọn con đường này. Ông William Li, nhà sáng lập Nio, khẳng định sẽ kiên trì theo đuổi xe điện thuần túy, dù thừa nhận rằng nếu có thể quay lại quá khứ, ông đã từng cân nhắc làm xe điện dạng REEV (xe sử dụng động cơ xăng nhỏ để sạc pin khi gần cạn) nhằm kiếm lợi nhuận. Các chuyên gia trong ngành ví PHEV như một cây cầu trong giai đoạn chuyển tiếp, đủ sạch để giảm ô nhiễm nhưng cũng đủ thực tế để thích nghi với hạ tầng hiện nay. Theo ông Bill Russo, xu hướng PHEV có thể kéo dài 3-5 năm nữa, trước khi công nghệ pin và hệ thống sạc thực sự bắt kịp nhu cầu thị trường.

Với Việt Nam, xu hướng này cũng mang những gợi mở nhất định. Thị trường ô tô trong nước đang tăng trưởng nhanh, trong khi hạ tầng trạm sạc vẫn trong quá trình hoàn thiện. Đây là lý do khiến người tiêu dùng còn cân nhắc khi lựa chọn BEV, bởi lo ngại về phạm vi di chuyển và sự thuận tiện trong việc sạc. Trong bối cảnh đó, PHEV có thể trở thành một lựa chọn bổ sung bên cạnh BEV: vừa giúp giảm phát thải so với xe xăng truyền thống, vừa mang lại sự linh hoạt hơn về năng lượng.

Hiện một số mẫu PHEV của các hãng xe Trung Quốc như MG, BYD, Chery đã có mặt tại Việt Nam, góp phần đa dạng hóa nguồn cung. Các chuyên gia cho rằng, nếu chính sách sắp tới xem xét cân đối ưu đãi cho nhiều công nghệ xanh khác nhau, trong đó có PHEV, thì phân khúc này có thể đóng vai trò hỗ trợ trong quá trình chuyển đổi. Dù vậy, mục tiêu dài hạn vẫn là mở rộng tỷ lệ BEV, phù hợp với định hướng phát triển giao thông bền vững và xu thế toàn cầu.

Thanh Trà