Yến sào giả tràn lan: Cần bịt ngay lỗ hổng quản lý chất lượng

Phòng Cảnh sát Kinh tế Công an Đà Nẵng vừa triệt phá đường dây sản xuất, buôn bán nước yến giả quy mô lớn do Nguyễn Thanh Trường (SN 1989, Hải Phòng) cầm đầu. Trường lập công ty “Vannest” và nhờ đồng phạm đứng tên đại diện pháp luật, nhưng thực tế trực tiếp điều hành toàn bộ hoạt động sản xuất. Xưởng đặt tại phường Điện Bàn Đông, Đà Nẵng, bí mật sản xuất “nước yến” bằng nguyên liệu giả mang nhãn hiệu “Vannest”.

Khám xét xưởng, công an thu giữ gần 38.000 lọ nước yến thành phẩm thuộc 15 loại khác nhau. Kết quả giám định cho thấy 5 loại hoàn toàn không chứa Acid Sialic – thành phần đặc trưng của yến sào và 10 loại còn lại chỉ đạt khoảng 1% hàm lượng so với chuẩn thông thường. Đáng nói, từ đầu năm 2024 đến tháng 6/2025, nhóm này còn dùng nguyên liệu thật hạn chế, nhưng sau đó chuyển hoàn toàn sang nguyên liệu giả, tung sản phẩm ra nhiều cửa hàng ở Đà Nẵng, Thanh Hóa, Hải Phòng và các kênh trực tuyến.

Theo các chuyên gia, vụ việc tiếp tục phơi bày một thực tế đáng lo: thủ tục công bố chất lượng chủ yếu dựa trên hồ sơ, trong khi hậu kiểm thiếu lực lượng và công cụ nên hàng giả có thể chui lọt lưới quản lý suốt thời gian dài trước khi bị phát hiện. Đây không chỉ là hành vi lừa dối người tiêu dùng mà còn làm suy giảm niềm tin vào ngành thực phẩm chức năng, gây bất lợi cho những doanh nghiệp chân chính.

Trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp, Luật sư Nguyễn Thị Thu Hoài – Phó Chủ tịch Hội đồng quản lý Quỹ Chống hàng giả nhận định, vụ việc ở Đà Nẵng là lời cảnh báo mạnh mẽ. “Nếu không tăng cường hậu kiểm và nâng chuẩn giám định, người tiêu dùng sẽ tiếp tục là nạn nhân của những sản phẩm giả”, Luật sư Thu Hoài nhấn mạnh.

Theo luật sư, cơ chế công bố chất lượng hiện nay thiên về “tiền kiểm”, yêu cầu hồ sơ đăng ký, công bố, kiểm nghiệm ban đầu nhưng gần như bỏ ngỏ “hậu kiểm”. Khi nhân lực và ngân sách giám sát hạn chế, các đối tượng có thể lợi dụng khoảng trống này để sản xuất hàng giả quy mô lớn trước khi bị phát hiện. “Nếu không thay đổi tư duy quản lý, hàng giả sẽ luôn đi trước một bước, còn cơ quan quản lý chỉ chạy theo dập lửa”, luật sư Hoài nói.

Theo bà Hoài, pháp luật cũng cần phân định trách nhiệm rõ ràng giữa người đứng tên doanh nghiệp và người điều hành thực tế.

“Mượn tên pháp nhân để che giấu trách nhiệm là thủ đoạn phổ biến. Nếu không có chế tài đủ mạnh, kẽ hở này sẽ tiếp tục bị khai thác”. Bà đề xuất nâng mức phạt hành chính và hình sự, tăng cường biện pháp phong tỏa tài sản, truy cứu đến cùng chuỗi cung ứng để cắt đứt đường ra thị trường của hàng giả.

“Không chỉ người mua chịu thiệt, doanh nghiệp chân chính cũng bị bào mòn uy tín, mất thị phần. Nhà nước cần xây dựng cơ chế bảo vệ tương xứng, ví dụ bắt buộc minh bạch dữ liệu, quy định rõ quyền khiếu nại khi bị nền tảng hoặc kênh phân phối áp đặt điều khoản bất lợi”, luật sư Thu Hoài nói.

Ngoài ra, luật sư Hoài kiến nghị nâng chuẩn giám định và truy xuất nguồn gốc. “Không thể chỉ dựa vào hồ sơ công bố sản phẩm. Cơ quan quản lý cần lấy mẫu định kỳ, công khai kết quả, bắt buộc doanh nghiệp phải minh bạch nguồn nguyên liệu và hàm lượng hoạt chất”. Bà nhấn mạnh cơ chế hậu kiểm phải trở thành nguyên tắc chính, trong đó tăng quyền cho các hiệp hội, Quỹ Chống hàng giả và các cơ quan giám sát độc lập để bảo vệ người tiêu dùng.

“Cần luật hóa cơ chế bảo vệ người tố giác, để khuyến khích nhân viên, nhà phân phối tố giác hành vi sản xuất hàng giả. Khi có kênh tố giác an toàn, thông tin vi phạm sẽ đến cơ quan chức năng nhanh hơn, giúp kịp thời ngăn chặn. Bên cạnh đó, phải nâng cao nhận thức cho người tiêu dùng và doanh nghiệp, phổ biến kiến thức phân biệt hàng thật – hàng giả, khuyến khích sử dụng tem chống giả và mã QR truy xuất nguồn gốc”, Phó Chủ tịch Hội đồng quản lý Quỹ Chống hàng giả đề xuất.

Nguyễn Giang