Xuất khẩu tích cực, nhưng tăng trưởng kinh tế Trung Quốc vẫn yếu
Bất chấp kim ngạch xuất khẩu tiếp tục tăng mạnh, Trung Quốc được dự báo vẫn chứng kiến tăng trưởng quý III yếu nhất trong năm 2025.
Tăng trưởng chậm lại dù xuất khẩu kỷ lục
Theo khảo sát của Bloomberg, GDP quý III/2025 của Trung Quốc có thể chỉ tăng khoảng 4,7% so với cùng kỳ năm trước, thấp hơn mức 5,2% của quý II và là tốc độ tăng yếu nhất trong vòng một năm qua. Con số chính thức sẽ được Bắc Kinh công bố vào đầu tuần tới.
Các chỉ báo chính đều cho thấy sự suy giảm: doanh số bán lẻ chỉ tăng 3%, sản lượng công nghiệp tăng 5% – cả hai đều ở mức thấp nhất kể từ đầu năm nay. Đầu tư bất động sản và tài sản cố định tiếp tục giảm, trong khi khu vực sản xuất vẫn chịu áp lực dư cung và giá bán sụt giảm.
Bất chấp những tín hiệu ảm đạm trong nước, xuất khẩu lại tăng trưởng vượt kỳ vọng. Thặng dư thương mại hàng hóa của Trung Quốc tính đến tháng 9 đạt 875 tỷ USD – mức kỷ lục lịch sử, khi các doanh nghiệp nước này mở rộng thị trường tại châu Á, châu Phi và Mỹ Latinh để bù đắp sự suy giảm đơn hàng từ Mỹ. Xuất khẩu ròng đóng góp tới một phần ba tăng trưởng GDP trong nửa đầu năm – mức cao nhất hơn một thập kỷ.
Tuy nhiên, các nhà phân tích cho rằng thành tích xuất khẩu chỉ là tín hiệu sáng tạm thời cho một nền kinh tế đang suy yếu từ bên trong. Sự phụ thuộc quá lớn vào cầu bên ngoài khiến Trung Quốc dễ tổn thương trước biến động thương mại toàn cầu, đặc biệt trong bối cảnh căng thẳng với chính quyền Trump tái bùng phát.
Động lực trong nước đang cạn dần
Các yếu tố hỗ trợ tăng trưởng truyền thống – đầu tư hạ tầng, bất động sản và sản xuất công nghiệp – đều suy giảm rõ rệt.
Trong 9 tháng đầu năm nay, đầu tư tài sản cố định gần như không tăng so với cùng kỳ, bất chấp việc Chính phủ đẩy mạnh vay nợ để kích cầu địa phương. Tổng lượng trái phiếu chính quyền phát hành trong ba quý đầu năm nay lên tới 11,5 nghìn tỷ nhân dân tệ, tăng 60% so với năm ngoái, song phần lớn nguồn vốn này lại được dùng để trả nợ cũ thay vì mở rộng đầu tư.
Lĩnh vực bất động sản – vốn từng chiếm tới 30% GDP Trung Quốc – vẫn chưa thoát khỏi khủng hoảng. Doanh số bán nhà của 100 nhà phát triển lớn nhất trong tháng 9 chỉ đạt 253 tỷ nhân dân tệ, bằng 1/4 so với trước khi Chính phủ siết tín dụng năm 2020. Việc xây dựng nhà mới tiếp tục giảm, kéo theo nhu cầu thép, xi măng và hàng tiêu dùng lâu bền sụt giảm mạnh.
Sức mua trong nước cũng yếu đi. Tỷ trọng tiêu dùng hộ gia đình trong GDP Trung Quốc chỉ khoảng 40%, thấp hơn nhiều so với mức trung bình toàn cầu 56% và gần 60% ở các nước phát triển. Tình trạng giảm phát kéo dài 9 quý liên tiếp – dài nhất kể từ cuối thập niên 1970 – cho thấy áp lực giá xuống phản ánh nhu cầu nội địa yếu và tâm lý tiết kiệm phòng thủ của người dân.
Chính sách tài khóa và tiền tệ khó phát huy tác dụng
Dù Bắc Kinh đã tung ra nhiều biện pháp hỗ trợ – từ hạ lãi suất cho vay, tăng chi tiêu công, đến triển khai công cụ tài chính mới trị giá 500 tỷ nhân dân tệ nhằm khuyến khích đầu tư, nhưng hiệu quả vẫn hạn chế. Các gói kích thích trước đó chủ yếu làm tăng nợ công mà không tạo được động lực bền vững cho khu vực tư nhân.
Theo các chuyên gia của Bloomberg Economics, sản xuất vẫn yếu dù xuất khẩu tăng, tiêu dùng mất đà khi trợ cấp giảm, thị trường bất động sản lại rơi vào chu kỳ đi xuống mới, và đầu tư gần như đình trệ.
Cùng lúc, đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào Trung Quốc giảm gần 13% trong 8 tháng đầu năm nay, đánh dấu năm thứ ba liên tiếp suy giảm. Môi trường pháp lý khó lường, căng thẳng địa chính trị và chính sách kiểm soát dữ liệu khiến nhiều tập đoàn đa quốc gia thu hẹp hoạt động tại Trung Quốc hoặc chuyển hướng sang các nước Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam.
Tình hình kinh tế hiện nay sẽ là chủ đề trọng tâm của Hội nghị Trung ương 4 của Đảng Cộng sản Trung Quốc diễn ra tại Bắc Kinh vào tuần tới, nơi sẽ bàn thảo về định hướng phát triển giai đoạn 2026–2030. Nhiều nhà phân tích kỳ vọng Trung Quốc sẽ đặt ra mục tiêu tiêu dùng cụ thể nhằm chuyển trọng tâm tăng trưởng từ xuất khẩu và đầu tư sang cầu nội địa.
Các chuyên gia của Societe Generale nhận định: “Nếu Chính phủ Trung Quốc chính thức đặt ra chỉ tiêu tăng trưởng tiêu dùng, điều đó sẽ gửi đi tín hiệu mạnh mẽ về quyết tâm chính sách.” Một số nhà kinh tế của Morgan Stanley cũng dự đoán Trung Quốc sẽ tiếp tục ưu tiên tự chủ công nghệ, đổi mới sáng tạo và an ninh quốc gia, đồng thời tiến hành cải cách phúc lợi xã hội từng bước để củng cố niềm tin người dân.
Song, tiến trình tái cân bằng này sẽ không dễ dàng. Khi mức nợ của chính quyền địa phương đã ở ngưỡng cao, ngân sách hạn hẹp, và tâm lý tiêu dùng còn yếu, việc chuyển đổi mô hình sang tăng trưởng dựa vào tiêu dùng sẽ cần thời gian dài và cải cách sâu rộng. Trong khi đó, xuất khẩu – dù đang ở mức kỷ lục – khó duy trì mãi trong bối cảnh Mỹ và châu Âu áp đặt thêm rào cản thương mại và thuế quan mới.