Tháo gỡ vướng mắc hoàn thuế giá trị gia tăng cho nông sản Việt
Tháo gỡ “nút thắt” hoàn thuế là yêu cầu cấp thiết để doanh nghiệp duy trì dòng vốn, ổn định sản xuất - xuất khẩu và củng cố niềm tin vào nỗ lực cải cách của Chính phủ.
Luật Thuế Giá trị Gia tăng (GTGT) số 48/2024/QH15 (có hiệu lực từ ngày 01/7/2025) với nhiều điểm sửa đổi quan trọng được kỳ vọng sẽ tạo hành lang pháp lý đồng bộ, hỗ trợ doanh nghiệp và người dân trong việc thực hiện nghĩa vụ thuế, đồng thời góp phần thúc đẩy sự phát triển ổn định của nền kinh tế. Hiện nay trong quá trình triển khai, một số quy định của Luật đã bộc lộ bất cập, gây khó khăn cho cộng đồng doanh nghiệp. Đặc biệt, trong lĩnh vực nông, lâm, thủy sản, chính sách thuế GTGT đối với sản phẩm nông, lâm, thuỷ sản chưa qua chế biến đang trở thành rào cản đáng kể, ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh và sự phát triển bền vững của ngành.
Chia sẻ về vấn đề này, ông Đỗ Hà Nam, Phó Chủ tịch Hiệp hội Cà phê - Ca cao Việt Nam (Vicofa) cảnh báo về tình trạng chậm hoàn thuế giá trị gia tăng theo Luật Thuế GTGT mới, khó khăn này đang gây “nghẽn dòng vốn” nghiêm trọng.
“Cho đến nay, chưa doanh nghiệp nào được hoàn thuế GTGT kể từ ngày 1/7. Có đơn vị cho biết, hồ sơ tháng 7 vẫn được tiếp nhận, nhưng sang tháng 8, cơ quan thuế tạm ngừng vì chưa xử lý được hồ sơ cũ. Nhiều doanh nghiệp hiện đang bị ‘kẹt’ vốn lên tới hàng trăm tỷ đồng, nếu kéo dài, họ sẽ không còn khả năng xoay vòng vốn để duy trì thu mua và xuất khẩu”, ông Đỗ Hà Nam cho biết.
Theo ông Nam, nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ vướng mắc kỹ thuật trong hệ thống phần mềm của Bộ Tài chính, đặc biệt là khâu xác minh người bán đầu tiên trong chuỗi cung ứng có thực hiện nghĩa vụ thuế hay chưa. “Nghẽn” ở khâu này khiến toàn bộ quy trình hoàn thuế bị đình trệ, dù doanh nghiệp đã nộp hồ sơ đầy đủ, hợp lệ.
Để giải quyết tình trạng đọng vốn, Vicofa nhấn mạnh, việc cải cách mạnh mẽ thủ tục hoàn thuế GTGT là cần thiết, bằng cách đơn giản hóa quy trình, tăng cường tính minh bạch và giảm thiểu rủi ro cho doanh nghiệp. Đặc biệt, cần điều chỉnh quy định về điều kiện hoàn thuế theo hướng loại bỏ yêu cầu doanh nghiệp chỉ được hoàn thuế khi nhà cung cấp đã kê khai, nộp thuế.
Trên cơ sở tổng hợp ý kiến từ các hiệp hội ngành hàng chủ lực như Chế biến và xuất khẩu thuỷ sản (VASEP), Cà phê – Ca cao, Hồ tiêu và cây gia vị, Chăn nuôi, Lương thực – Thực phẩm, Gỗ và Lâm sản… Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho biết, nhiều doanh nghiệp phản ánh việc hoàn thuế bị kéo dài nhiều tháng, thậm chí bị từ chối vì lý do nằm ngoài khả năng kiểm soát của họ. Đặc biệt, quy định mới tại Luật Thuế GTGT 2024 yêu cầu bên bán phải “kê khai và nộp thuế” thì doanh nghiệp mới được hoàn thuế.
Theo VCCI, quy định này là bất hợp lý vì chuyển giao trách nhiệm của bên bán sang bên mua – người đã hoàn thành đầy đủ nghĩa vụ thuế. Trách nhiệm xác minh, kiểm tra thuộc về cơ quan thuế, không thể bắt doanh nghiệp “ngay tình” phải gánh rủi ro về việc vi phạm nghĩa vụ thuế của bên bán.
Ngoài ra, quy định khống chế mức hoàn thuế không vượt quá 10% doanh thu xuất khẩu trong kỳ là không phù hợp với đặc thù mùa vụ của ngành nông nghiệp, nơi doanh nghiệp thường thu mua tập trung đầu vụ nhưng xuất khẩu dàn trải trong nhiều tháng. Điều này khiến phần lớn thuế đầu vào không được hoàn đủ, ảnh hưởng đến tính thanh khoản và khả năng thu mua nguyên liệu từ nông dân.
Với thực trạng nêu trên, VCCI cho rằng, cần có giải pháp đồng bộ nhằm cải cách mạnh mẽ thủ tục hoàn thuế GTGT, hướng tới đơn giản hóa quy trình, tăng cường tính minh bạch và giảm thiểu rủi ro cho doanh nghiệp.
Theo đó, VCCI kiến nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính xây dựng cơ chế hoàn thuế tự động đối với các hồ sơ hợp lệ, không có dấu hiệu gian lận, tương tự như mô hình đã được triển khai tại một số quốc gia như Ấn Độ. Mặt khác, cần phát triển hệ thống dữ liệu điện tử liên thông giữa cơ quan thuế, hải quan và doanh nghiệp để hỗ trợ quá trình xác thực, đối chiếu nhanh chóng và chính xác.
“Việc số hóa quy trình hoàn thuế không chỉ giúp tiết kiệm thời gian, chi phí cho doanh nghiệp mà còn hỗ trợ cơ quan quản lý tăng hiệu quả giám sát, giảm áp lực nhân lực và phòng chống gian lận thuế hiệu quả hơn”, VCCI nhấn mạnh.
Như nhiều chuyên gia nhận định, chính sách chỉ phát huy hiệu quả khi được thực thi thông suốt. Việc tháo gỡ “nút thắt” hoàn thuế không chỉ giúp doanh nghiệp giảm chi phí vốn, duy trì năng lực sản xuất – xuất khẩu, mà còn góp phần củng cố niềm tin của cộng đồng doanh nghiệp vào nỗ lực cải cách của Chính phủ, hướng tới một môi trường kinh doanh thực sự thông thoáng, công bằng và bền vững.