Giải ngân vốn đầu tư công: Áp lực "chặng nước rút"
Mặc dù thời gian giải ngân vốn đầu tư công năm 2025 không còn nhiều, thế nhưng, tiến độ giải ngân tại các dự án trọng điểm vẫn tiếp tục chậm. Trong đó, nguyên nhân ách tắc GPMB vẫn chiếm tỉ lệ cao.
Đáng chú ý, thời gian tiến tới các mốc quan trọng trong năm 2025, như: đấu nối, thông xe kỹ thuật tại các dự án giao thông trọng điểm quốc gia trên thực tế không còn nhiều, thế nhưng các hạng mục vẫn ngổn ngang, và điều này có thể ảnh hưởng trực tiếp đến mục tiêu mà Chính phủ đã đề ra.
Ách tắc GPMB chiếm tỉ lệ cao.
Mới đây nhất, tại Văn bản số 1444/TTg-CN ngày 7/11/2025 (về triển khai kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về tình hình triển khai thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về các dự án quan trọng quốc gia) đánh giá, vướng mắc mặt bằng vẫn là điểm nghẽn kéo dài. Theo đó, nhiều dự án thành phần (DATP) thuộc Dự án Đầu tư xây dựng đường bộ tốc độc cao Bắc - Nam giai đoạn 2017 - 2020 vẫn còn tồn đọng GPMB tại một số trạm dừng nghỉ, đường gom bổ sung và các đoạn tuyến thuộc địa bàn phức tạp. Đơn cử, tại đoạn Cam Lâm - Vĩnh Hảo còn vướng 9,7 ha/11,2 ha; đoạn Phan Thiết - Dầu Giây còn một số đoạn đường gom bổ sung chưa hoàn thiện hồ sơ.
Điều đáng nói, trong văn bản Chính phủ đã chỉ ra những vướng mắc trong công tác GPMB tập trung chủ yếu tại những vị trí nhỏ nhưng có tính chất “điểm chặn”, như: các trạm dừng nghỉ, đường gom bổ sung hay vị trí giao cắt kỹ thuật. Đơn cử, tại trạm dừng nghỉ đoạn Nha Trang - Cam Lâm vẫn còn 1,1 ha/11,2 ha liên quan đất do tổ chức tôn giáo quản lý, đòi hỏi thời gian xử lý nguồn gốc đất. Trạm dừng nghỉ đoạn Cam Lâm - Vĩnh Hảo còn 9,7 ha/11,2 ha được đánh giá là một trong những điểm nghẽn lớn nhất thuộc nhóm trạm dừng nghỉ khi diện tích chưa thu hồi không thể tách khỏi thiết kế kỹ thuật. Tại Km144 đoạn Vĩnh Hảo - Phan Thiết còn 1,6 ha/10,8 ha, chủ yếu liên quan nhu cầu bố trí lại tái định cư. Ngoài ra, một số đoạn đường gom thuộc Phan Thiết - Dầu Giây (Đồng Nai - Lâm Đồng) còn vướng pháp lý, chưa thống nhất được phạm vi thu hồi và đơn giá bồi thường. Những con số này cho thấy, dù diện tích vướng mặt bằng không lớn, nhưng chỉ cần chậm vài hộ dân hoặc diện tích vài % cũng đủ khiến tiến độ toàn tuyến bị đình trệ.
Tương tự, tại các DATP thuộc Dự án Đầu tư xây dựng đường bộ cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2021 - 2025, khó khăn tập trung vào các vị trí đường gom, tuyến nhánh qua khu dân cư, như: Quảng Ngãi - Hoài Nhơn, Mỹ An - Cần Thơ, Hậu Giang - Cà Mau, cũng đang bị ách tắc theo hướng “chốt chặn”.
Còn theo báo cáo của các địa phương, công tác GPMB gần xong nhưng vẫn còn các điểm nhỏ lẻ thuộc đất nông nghiệp xen kẽ, đất rừng, hoặc các vị trí phải điều chỉnh cục bộ quy hoạch, làm kéo dài thời gian kiểm đếm và thẩm định phương án bồi thường. Một số hộ dân chưa bàn giao mặt bằng vì chưa đồng thuận đơn giá hoặc yêu cầu tái định cư tại vị trí thuận lợi hơn.
Bên cạnh đó, tại nhiều dự án còn nút thắt lớn liên quan đến việc di dời hạ tầng kỹ thuật, nhất là các đường điện cao thế. Điển hình là cao tốc Khánh Hòa - Buôn Ma Thuột giai đoạn 1. Dự án này hiện còn 4 vị trí đường điện 220 kV và 500 kV chưa di dời, cùng nhiều vị trí 110 kV vướng thiết kế, khiến thi công bị chia cắt. Trong khi đó, cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu giai đoạn 1 còn 2 vị trí đường điện 220 kV tại Đồng Nai và 5 vị trí 110 kV tại TP HCM chưa bàn giao mặt bằng. Và từ những vướng mắc này, các chuyên gia nhận định: chỉ cần một vài điểm nghẽn này nếu không được giải quyết gấp rút cũng có thể làm chậm toàn bộ chuỗi thi công cầu, cống và nền đường.
Theo ghi nhận của phóng viên Diễn đàn Doanh nghiệp, tại Dự án Vành đai 3 TP HCM có đến 10 vị trí giao cắt với đường dây điện cao thế chưa xử lý dứt điểm. Các vị trí đường điện 220 kV và 110 kV này tại Đồng Nai, Tây Ninh và TP HCM chưa di dời, trong đó nhiều điểm nằm tại các nút giao lớn, kéo theo chậm tiến độ các hạng mục móng trụ cầu, đường song hành và thoát nước. Với những điểm nghẽn này, công tác giải ngân vốn đầu tư công tại các dự án trọng điểm sẽ rất áp lực ở chặng nước rút.
Áp lực “chặng nước rút”
Liên quan tới những điểm nghẽn ảnh hưởng tới chặng nước rút, ông Cao Xuân Vinh - Phó Giám đốc Công ty CP Xây dựng Tân Nam cho biết, hiện nhà thầu đang tham gia thi công Gói thầu số 26 của DATP 3 Vành đai 3 TP HCM đoạn qua tỉnh Đồng Nai. Theo kế hoạch thì tiến độ thi công đang chậm do vướng công tác GPMB. Đặc biệt, mặt bằng trên phạm vi gói thầu vướng GPMB tại các trị trí giao cắt với đường dây điện cao thế, theo đó có 2 vị trí trụ điện 220 kV, 3 vị trí trụ điện 500 kV. Tuy nhiên, tới nay các cơ quan chức năng và địa phương cũng chỉ mới tháo gỡ vướng mắc được 2 vị trí trụ điện 220 kV. Việc chậm di dời hạ tầng kỹ thuật không chỉ ảnh hưởng lớn đến tiến độ mà còn gây nguy cơ mất an toàn trong quá trình thi công. Đây chính là những áp lực cho chặng nước rút về công tác giải ngân vốn đầu tư công.
“Nếu không hoàn tất GPMB trong tháng 12/2025, nhà thầu không thể triển khai đồng bộ các mũi thi công. Sở dĩ, khi gói thầu chỉ cần vị ách tác một vị trí liên quan tới đường điện cao thế hoặc một hộ dân chưa đồng thuận, cũng có thể làm chậm tiến độ chung toàn tuyến”, ông Vinh nêu.
Theo báo cáo của lãnh đạo Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng tỉnh Đồng Nai, đối với Dự án Thành phần 3 - Vành đai 3 TP HCM đoạn qua tỉnh Đồng Nai, tổng giá trị thi công của 3 gói thầu chính đạt gần 970 tỷ đồng, tương đương hơn 52% hợp đồng. Công tác giải phóng mặt bằng đã bàn giao 6/8 vị trí để đơn vị điện lực di dời trụ điện; các vị trí còn lại đang được phối hợp xử lý để đảm bảo tiến độ chung.
Liên quan tới áp lực giải ngân vốn đầu tư công năm 2025 của TP HCM, mới đây, tại cuộc họp về tình hình kinh tế – xã hội TP HCM, Phó Chủ tịch Thường trực UBND TP HCM Nguyễn Văn Thọ đánh giá, công tác giải ngân vốn đầu tư công đã được thành phố tập trung chỉ đạo quyết liệt ngay từ đầu năm. Đặc biệt là, thành phố đã lập các tổ công tác để thúc đẩy công việc và kết quả đạt được là đáng ghi nhận. Tuy nhiên, khối lượng công việc còn lại là rất lớn, trong khi, thời gian còn lại không nhiều nên cần phải tập trung, nỗ lực. Trong đó, cần tập trung khởi công các dự án, công trình theo kế hoạch ngay trong năm bởi số vốn bố trí cho các công trình này là rất lớn. Song, để làm được điều này, các ngành chức năng cần tập trung làm tốt khâu lập, phê duyệt dự án, đảm bảo đúng tiến độ và kiểm soát chặt chẽ.
“Với các công trình chuyển tiếp không bị vướng về mặt bằng, cần tập trung giải quyết các khó khăn của nhà đầu tư và vấn đề giá cả, vật liệu…; Tập trung đẩy mạnh tiến độ thực hiện và giải ngân vốn đầu tư công, phấn đấu đạt 100% kế hoạch vốn được giao; áp dụng nguyên tắc “6 rõ”: rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ thẩm quyền, rõ thời gian, rõ kết quả”, ông Thọ nhấn mạnh.
Cũng theo ông Thọ, hiện nay, thành phố đang tập trung tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng cũng như đẩy mạnh giải ngân các dự án trọng điểm, vốn lớn. Thành phố cũng sẽ điều chuyển linh hoạt vốn từ dự án chậm sang dự án có khả năng giải ngân cao; giải quyết triệt để các vướng mắc về giá đất, bồi thường và các vấn đề mới phát sinh như vướng công trình ngầm, công trình trên không.
Theo ông Thọ, kỳ giải ngân vốn đầu tư công năm 2025 kéo dài đến 31/1/2026 với khối lượng công việc khổng lồ là áp lực không nhỏ. Do đó, TP HCM sẽ tiếp tục quyết liệt trong chỉ đạo, lãnh đạo công tác giải ngân; thường xuyên giao ban để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, nhất là về giải phóng mặt bằng, giải quyết bài toán thiếu nguyên vật liệu… để đầu tư công tiếp tục là trụ cột vững chắc thúc đẩy tăng trưởng.