Công nghiệp ô tô Việt Nam: Mục tiêu lớn sẽ thành hiện thực?
Công nghiệp ô tô được định hướng là trụ cột của nền công nghiệp hiện đại, gắn liền với quá trình chuyển đổi xanh, đưa đất nước phát triển. Liệu mục tiêu lớn này có thành hiện thực?
Làm chủ chuỗi cung ứng
Bộ Công Thương vừa hoàn thiện dự thảo Chiến lược phát triển ngành công nghiệp ô tô Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Theo đó, công nghiệp ô tô được định hướng là trụ cột của nền công nghiệp hiện đại, gắn liền với quá trình chuyển đổi xanh.
Chiến lược mới được xây dựng dựa trên năm trụ cột: môi trường, công nghệ, hạ tầng, nhân lực và thị trường tiêu thụ. Chính phủ sẽ định hướng phát triển một số doanh nghiệp ô tô lớn có khả năng dẫn dắt thị trường, đồng thời khuyến khích đầu tư vào nghiên cứu, phát triển công nghệ pin, hydro xanh và vật liệu tái chế.
Công nghiệp hỗ trợ được coi là nền tảng then chốt, phấn đấu đến năm 2030 các doanh nghiệp trong nước đủ năng lực cung ứng 55-60% giá trị linh kiện, phụ tùng cho sản xuất lắp ráp, từng bước tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu. Đến năm 2035, chuỗi cung ứng ô tô trong nước sẽ trở thành một hệ sinh thái hoàn chỉnh, có khả năng tự cung ứng 70-80% linh kiện, kết nối trực tiếp với chuỗi khu vực ASEAN và toàn cầu.
Bộ Công Thương đã định hướng xây dựng năm cụm công nghiệp hỗ trợ lớn trên cả nước, trong đó mỗi cụm sẽ có vai trò kết nối giữa doanh nghiệp sản xuất, nhà cung ứng và các viện nghiên cứu. Sản phẩm tập trung vào các nhóm có giá trị gia tăng cao như linh kiện điện – điện tử, pin và module điều khiển cho xe điện, hệ thống truyền động và khung vỏ xe…
Ngành công nghiệp ô tô Việt Nam đã có lịch sử hình thành và phát triển được hơn 30 năm, nhưng đến nay vẫn chưa xây dựng được chuỗi cung ứng nội địa. Các doanh nghiệp FDI như Toyota, Ford, Hyundai hay Honda đang hoạt động dựa trên hệ thống nhà cung ứng toàn cầu của họ, trong khi doanh nghiệp Việt mới chỉ tham gia ở những phần nhỏ, giá trị thấp.
Để trở thành trụ cột của nền công nghiệp hiện đại, ngành ô tô bắt buộc phải xây dựng và làm chủ được chuỗi cung ứng nội địa, từ nguyên vật liệu, linh kiện, công nghệ cho đến logistics và phân phối. Các quốc gia đã công nghiệp hóa thành công như Nhật Bản, Hàn Quốc đều có ngành công nghiệp ô tô phát triển, với chuỗi cung ứng nội địa hoàn chỉnh và hùng mạnh.
Xây dựng được chuỗi cung ứng của ngành ô tô nội địa hoàn chỉnh, không chỉ giúp Việt Nam giảm nhập khẩu, mà còn tạo hàng trăm nghìn việc làm kỹ thuật, thúc đẩy hàng loạt ngành công nghiệp nền tảng như cơ khí, luyện kim, điện tử, vật liệu mới…
Thời cơ đang đến
Tại Việt Nam hiện đã hình thành một số trung tâm công nghiệp ô tô lớn do các doanh nghiệp tư nhân đầu tư. Công ty Trường Hải đã xây dựng khu phức hợp tại Chu Lai (Quảng Nam) với công suất 100.000 xe/năm, có tỷ lệ nội địa hóa từ 25-40%. Trường Hải đã lên kế hoạch đưa tỷ lệ nội địa hóa các mẫu xe du lịch lên 45%, với những linh kiện, phụ tùng mà Việt Nam có lợi thế.
Công ty VinFast đã định hình 2 trung tâm công nghiệp ô tô lớn tại Hải Phòng và Hà Tĩnh. Nhà máy ô tô VinFast tại Hải Phòng có công suất 250.000 xe/năm, có thể nâng lên 900.000 xe/năm. Nhà máy VinFast tại Hà Tĩnh có công suất 300.000 xe/năm, có thể nâng lên 600.000 xe/năm. VinFast đã xúc tiến thúc đẩy phát triển cụm công nghiệp hỗ trợ, cung cấp linh kiện cho lắp ráp ô tô và xuất khẩu. Hiện ô tô của VinFast đã đạt tỷ lệ nội địa hóa trên 60%, sẽ tăng lên 84% vào năm 2026.
Không những thế, thị trường ô tô Việt Nam rất tiềm năng. Theo dự báo của Bộ Công Thương, sẽ đạt quy mô từ 800.000 - 900.000 xe/năm vào 2030, quy mô 1,5 triệu xe/năm vào 2035 và hơn 5 triệu xe/năm vào 2045.
Đây chính là những là điều kiện thuận lợi để chuỗi cung ứng ngành ô tô Việt Nam hình thành và phát triển. Tuy nhiên, để xây dựng được chuỗi cung ứng với các doanh nghiệp trong nước đủ năng lực cung ứng từ 55-60% giá trị linh kiện vào năm 2030 và 70-80% vào năm 2035 không hề dễ dàng. Lực lượng doanh nghiệp nhỏ và vừa hiện nay có năng lực rất yếu. Thiếu vốn, thiếu công nghệ, thiếu nhân lực, quản trị kém… nên không có khả năng sản xuất những linh kiện yêu cầu độ chính xác cao và phức tạp. Tìm kiếm các nhà cung cấp nội địa rất vất vả.
Theo ông Phan Đăng Tuất, Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp Hỗ trợ Việt Nam (VASI), để đạt được mục tiêu đề ra, điều cần thiết nhất là phải hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia vào chuỗi cung ứng ô tô chuyển đổi toàn diện, từ mục đích đến quy trình và con người. Đòi hỏi sự tham gia đồng bộ của Nhà nước, doanh nghiệp và các hiệp hội ngành nghề. Nhà nước phải tạo hành lang pháp lý ổn định, hỗ trợ tín dụng, đất đai, đào tạo nhân lực, chuyển giao công nghệ, quản trị. Doanh nghiệp lớn sẵn sàng chia sẻ cơ hội và tiêu chuẩn kỹ thuật với các đối tác nhỏ. Hiệp hội ngành hàng cần đóng vai trò cầu nối, cung cấp thông tin và hỗ trợ xúc tiến thương mại.
Một thời kỳ phát triển mới đang mở ra với ngành ô tô Việt Nam. Kỳ vọng ngành sản xuất này sẽ chuyển từ vị thế lắp ráp giản đơn sang làm chủ công nghệ, tạo ra những sản phẩm có giá trị gia tăng cao.