Kích hoạt sức mạnh cộng đồng trong phát triển kinh tế đêm

Động lực tăng trưởng từ du lịch đêm

Tại nhiều điểm đến trong nước, du lịch đêm đã trở thành yếu tố thu hút du khách, kéo dài thời gian lưu trú và kích thích tiêu dùng. TS Hà Văn Siêu - Phó Cục trưởng Cục Du lịch Quốc gia Việt Nam nhận định du lịch đêm đã chứng minh vai trò quan trọng trong tăng trưởng kinh tế ban đêm, giúp tăng chi tiêu của khách du lịch, tạo thêm việc làm và thúc đẩy tiêu dùng nội địa.

Theo ông, Việt Nam sở hữu nền văn hóa đa dạng, đời sống đêm sôi động tại nhiều đô thị, cùng hệ thống hạ tầng du lịch được cải thiện mạnh trong những năm gần đây. Đây là những điều kiện thuận lợi để kinh tế đêm phát triển và trở thành ngành bổ trợ quan trọng cho ngành du lịch.

Tuy nhiên, dù dư địa còn lớn, sự phát triển của du lịch đêm vẫn chưa đi cùng chiều với khả năng tham gia của cộng đồng địa phương. Ở nhiều nơi, cộng đồng chỉ đóng vai trò rất nhỏ trong chuỗi giá trị, chủ yếu cung cấp các dịch vụ đơn lẻ mà chưa thực sự góp phần hình thành sản phẩm đặc trưng.

Theo PGS, TS Phạm Hồng Long - Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, phần lớn các hoạt động cộng đồng trong kinh tế ban đêm hiện chỉ mang tính tự phát. Quy mô nhỏ, thiếu kết nối và thiếu quy hoạch khiến nhiều sáng kiến không tạo được sức bật cần thiết. Ông cho biết cộng đồng vẫn gặp khó khăn về vốn, thiếu hỗ trợ từ cơ chế, thiếu đào tạo bài bản về quản lý và vận hành sản phẩm du lịch.

Một vấn đề khác được các chuyên gia chỉ ra là sự rời rạc giữa mô hình du lịch đêm và đời sống cộng đồng. Các sản phẩm phổ biến như chợ đêm, phố đi bộ, nghệ thuật đường phố dù thu hút đông du khách nhưng thiếu sự tham gia sâu của người dân địa phương. Sự phối hợp giữa chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng chưa đồng bộ khiến các không gian đêm thiếu tính đặc trưng và khó tạo dấu ấn lâu dài. Khi thiếu sự liên kết, tiềm năng kinh tế đêm khó được khai thác tối đa, trong khi đời sống văn hóa bản địa chưa có cơ hội lan tỏa đúng mức.

Tăng vai trò cộng đồng trong phát triển kinh tế đêm

Để du lịch đêm thực sự trở thành động lực tăng trưởng, các chuyên gia nhấn mạnh việc nâng cao vai trò cộng đồng là điều kiện bắt buộc. Một trong những giải pháp quan trọng là hoàn thiện hành lang pháp lý, tạo môi trường thuận lợi để cộng đồng có thể tham gia với vị thế chủ động hơn.

TS Nguyễn Anh Tuấn, Viện trưởng Viện Kinh tế Du lịch, cho rằng cần có chính sách khuyến khích sáng tạo, đồng thời bảo đảm an ninh trật tự để các mô hình kinh tế đêm vận hành ổn định. Theo ông, khung pháp lý thông thoáng sẽ giúp người dân mạnh dạn đầu tư và hình thành nhiều ý tưởng sáng tạo gắn với văn hóa bản địa.

Song song với cơ chế hỗ trợ, đào tạo nguồn nhân lực địa phương được xem là yếu tố then chốt. GS, TS Trần Trung - Giám đốc Học viện Dân tộc và Tôn giáo, nhấn mạnh cộng đồng cần được trang bị đầy đủ kỹ năng để tham gia vào chuỗi giá trị du lịch đêm. Việc đào tạo không chỉ dừng lại ở nghiệp vụ phục vụ du khách mà còn bao gồm khả năng quản lý, xây dựng sản phẩm và duy trì chất lượng hoạt động. Khi người dân hiểu rõ lợi ích kinh tế, nắm được kỹ năng vận hành, họ sẽ có động lực để bảo tồn văn hóa và phát triển sản phẩm đặc thù của địa phương.

Sự liên kết giữa cộng đồng và mô hình du lịch đêm cũng cần được thúc đẩy mạnh mẽ hơn. Việc quy hoạch đồng bộ các khu vực hoạt động đêm sẽ tạo điều kiện để sản phẩm của người dân có không gian phát triển. Các chuyên gia cho rằng cần gắn các hoạt động du lịch đêm với sản phẩm bản địa như ẩm thực truyền thống, nghệ thuật dân gian hay các lễ hội đặc sắc. Khi cộng đồng có không gian thể hiện bản sắc, du lịch đêm sẽ phong phú hơn, tạo được trải nghiệm sâu sắc và gia tăng giá trị bền vững.

Trong đó, yếu tố quan trọng nhất là sự phối hợp ba chiều giữa chính quyền, doanh nghiệp và người dân. Chính quyền cần giữ vai trò kiến tạo chính sách và hạ tầng; doanh nghiệp đảm nhiệm vai trò tổ chức, kết nối thị trường; còn cộng đồng là nguồn lực văn hóa sáng tạo then chốt. Nếu các bên cùng chia sẻ mục tiêu và lợi ích, mô hình kinh tế đêm sẽ có nền tảng vững chắc để phát triển dài hạn.

Xây dựng hệ sinh thái đêm bền vững dựa trên bản sắc

Theo các chuyên gia, Việt Nam có đầy tiềm năng để phát triển hệ sinh thái kinh tế đêm đa dạng, trong đó cộng đồng là trung tâm tạo dựng bản sắc. Thay vì chạy theo các mô hình đại trà, mỗi địa phương cần xác định thế mạnh văn hóa của mình nhằm phát triển sản phẩm du lịch đêm đặc thù. Những giá trị địa phương như nghệ thuật dân gian, ẩm thực truyền thống, nghề thủ công hay các hoạt động biểu diễn cộng đồng có thể trở thành điểm nhấn, tạo trải nghiệm khác biệt cho du khách.

Khi cộng đồng thực sự trở thành chủ thể, sản phẩm du lịch đêm sẽ gắn bó chặt chẽ với đời sống văn hóa bản địa. Điều này không chỉ giúp giữ gìn di sản mà còn biến văn hóa địa phương thành nguồn lực kinh tế mới. Với sự hỗ trợ thích đáng từ chính sách và quy hoạch bài bản, cộng đồng hoàn toàn có thể trở thành lực lượng dẫn dắt nhiều mô hình sáng tạo, góp phần tạo nên bản đồ kinh tế đêm giàu bản sắc của Việt Nam.

Du lịch đêm không chỉ là câu chuyện kéo dài thời gian trải nghiệm của du khách. Đó là cơ hội để Việt Nam xây dựng một ngành kinh tế mới dựa trên sự tham gia chủ động và sáng tạo của cộng đồng. Khi các nguồn lực được kết nối, chính sách phù hợp và hạ tầng được đầu tư đồng bộ, kinh tế đêm hoàn toàn có thể trở thành trụ cột tăng trưởng mới của ngành du lịch, đồng thời tạo nguồn thu bền vững cho người dân địa phương.

Minh Châu