Khi Bộ trưởng nói “sẽ tính lại”: Người nộp thuế chờ điều gì?
Cam kết “tính lại” ngưỡng chịu thuế của Bộ trưởng Tài chính là tín hiệu tích cực, nhiều ý kiến cho rằng, để người nộp thuế thật sự được hưởng lợi, chính sách cần cập nhật rõ ràng, ổn định.
Chỉ trong ít ngày, chính sách thuế thu nhập cá nhân (TNCN) đã trở thành tâm điểm tranh luận khi nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng các ngưỡng hiện hành, từ giảm trừ gia cảnh đến mức doanh thu 200 triệu đồng/năm của hộ kinh doanh đều không còn phù hợp. Đây cũng là những bất cập người dân phản ánh nhiều năm qua, đặc biệt khi chi phí sinh hoạt liên tục tăng.
Trong bối cảnh đó, phát biểu của Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng rằng Bộ “sẽ tiếp thu và tính lại ngưỡng khởi điểm chịu thuế” được xem là tín hiệu tích cực. Lần đầu tiên sau thời gian dài, câu chuyện điều chỉnh ngưỡng chịu thuế được đặt lên bàn nghị sự một cách trực diện, giữa lúc sự chênh lệch giữa thu nhập – chi phí – nghĩa vụ thuế ngày càng rõ rệt.
Tuy nhiên, vấn đề cốt lõi không chỉ là “có điều chỉnh hay không”, mà là điều chỉnh như thế nào. Nhiều ý kiến cho rằng, điểm nghẽn lớn nhất nằm ở việc ngưỡng giảm trừ gia cảnh thường chậm hơn diễn biến đời sống. Từ năm 2013 đến năm 2020, mức giảm trừ gia cảnh gần như đứng yên, trong khi giá cả, thu nhập, chi phí học hành, y tế, sinh hoạt tăng nhanh. Hệ quả là nhiều người phải nộp thuế trong khi mức sống thực tế không hề cải thiện.
Với hộ kinh doanh, bất cập còn rõ hơn. Ngưỡng doanh thu 200 triệu đồng/năm được xây dựng trong bối cảnh thị trường nhỏ lẻ, chi phí thấp. Hiện nay, chỉ cần một quầy ăn sáng hay cửa hàng tạp hóa quy mô gia đình đã có thể đạt mức doanh thu này, nhưng lợi nhuận thực lại rất thấp. Đánh thuế theo doanh thu dẫn đến cảm giác bất công: người kinh doanh nhỏ lẻ bị đánh thuế theo doanh thu, còn người làm công ăn lương được tính theo thu nhập thực.
Trong khi đó, sự khác biệt về phương pháp tính giữa các nhóm thu nhập làm phát sinh một nghịch lý, đó là việc cùng mức thu nhập thực như nhau nhưng nghĩa vụ thuế khác hoàn toàn. Điều này khiến các tranh luận về sự công bằng trong chính sách thuế ngày càng căng.
Trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp, Luật sư Lê Thị Nhung – Giám đốc Công ty Luật L&A Legal Experts cho rằng, việc xem xét lại ngưỡng thuế lúc này là rất “cần thiết và hợp lý”, bởi chính sách thuế chỉ bền vững khi phản ánh đúng thực tế kinh tế – xã hội. Theo bà, mức giảm trừ gia cảnh được điều chỉnh theo Nghị quyết 954 từ năm 2020 đến nay đã không còn theo kịp biến động thị trường.
Luật sư Nhung nhấn mạnh ba điểm cần lưu ý. Thứ nhất, ngưỡng thuế phải gắn với các chỉ số kinh tế quan trọng như CPI, tốc độ tăng thu nhập và lương tối thiểu. Nếu các chỉ số này tăng mà ngưỡng chịu thuế đứng yên, gánh nặng sẽ dồn về phía người nộp thuế.
Thứ hai, cần xem xét lại cách tính đối với hộ kinh doanh. “Đánh thuế theo doanh thu không phản ánh đúng khả năng nộp thuế và dễ tạo cảm giác bất hợp lý”, bà Nhung nhận định.
Thứ ba, quá trình sửa luật cần tham vấn rộng rãi để đảm bảo cái nhìn đa chiều. Thuế tác động đến hàng chục triệu người, vì vậy mọi điều chỉnh đều phải được cân nhắc kỹ lưỡng.
Cũng theo nữ Luật sư, việc Bộ trưởng khẳng định sẽ xem xét lại ngưỡng chịu thuế tạo kỳ vọng lớn trong xã hội. Điều còn thiếu lúc này là một cơ chế điều chỉnh định kỳ, được lượng hóa bằng các chỉ số kinh tế khách quan để tránh lặp lại tình trạng ngưỡng thuế không theo kịp biến động đời sống.
“Người nộp thuế có quyền biết khi nào mức chịu thuế được cập nhật và được xác định theo tiêu chí ra sao, để chính sách trở nên nhất quán và có thể dự báo được. Một chính sách thuế công bằng không chỉ giúp ngân sách ổn định hơn, mà còn củng cố niềm tin của người dân, một yếu tố nền tảng để bất kỳ chính sách thuế nào phát huy hiệu quả trong thực tế”, bà Nhung nói.