Nghiên cứu - Trao đổi

Đây là chia sẻ của TS Nguyễn Thị Cẩm Giang - Giảng viên Khoa Tài chính, Học viện Ngân hàng với Diễn đàn Doanh nghiệp.

Luật Thuế thu nhập cá nhân sửa đổi (Luật) vừa được Quốc hội thông qua có nhiều điểm mới đáng chú ý. Theo bà, đâu là điểm đổi mới mang tính hỗ trợ rõ nét nhất?

Tôi cho rằng, điểm đổi mới mang tính hỗ trợ rõ nét nhất của Luật chính là việc nâng ngưỡng doanh thu miễn thuế từ 200 triệu đồng lên 500 triệu đồng/năm đối với hộ và cá nhân kinh doanh. Đây là một điều chỉnh rất đáng ghi nhận, bởi không chỉ giúp giảm đáng kể gánh nặng thuế mà còn tạo động lực phát triển cho khu vực kinh tế hộ gia đình, đây là bộ phận đang chiếm tỷ trọng lớn và đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam.

Theo tính toán, chính sách này sẽ miễn thuế cho khoảng 2,3 triệu hộ kinh doanh, tương đương gần 90% tổng số hơn 2,54 triệu hộ đang được quản lý, qua đó làm giảm nghĩa vụ thuế khoảng 11.800 tỷ đồng mỗi năm, bao gồm cả thuế thu nhập cá nhân và thuế giá trị gia tăng.

Việc nâng ngưỡng miễn thuế lên gấp nhiều lần so với mức hiện hành phản ánh sự điều chỉnh phù hợp hơn với mặt bằng giá cả và thu nhập bình quân đầu người, đồng thời tạo dư địa tích lũy vốn cho các hộ kinh doanh nhỏ lẻ, đặc biệt là ở khu vực vùng sâu, vùng xa.

Quan trọng hơn, chính sách này giúp giảm áp lực tài chính tức thời, khuyến khích hộ kinh doanh mạnh dạn mở rộng hoạt động mà không lo phát sinh nghĩa vụ thuế đột ngột.

Với ngưỡng miễn thuế mới, đa số hộ kinh doanh nhỏ được miễn thuế hoàn toàn sẽ giảm chi phí tuân thủ như ghi chép sổ sách và kê khai, vốn là rào cản lớn đối với nhóm đối tượng có trình độ quản lý hạn chế.

Đồng thời, việc đồng bộ nâng ngưỡng miễn thuế giá trị gia tăng lên 500 triệu đồng giúp đơn giản hóa hệ thống thuế, giảm tỷ lệ trốn tránh do dễ dàng kiểm soát hơn, đặc biệt khi kết hợp chuyển đổi từ thuế khoán sang kê khai từ năm 2026.

Từ góc độ dài hạn, quy định này không chỉ giảm áp lực tài chính cho hộ kinh doanh nhỏ lẻ mà còn tạo động lực chuyển đổi hộ kinh doanh lên doanh nghiệp thông qua cơ chế thuế công bằng và minh bạch hóa.

Phương pháp tính thuế theo thu nhập (doanh thu trừ chi phí) đối với hộ, cá nhân kinh doanh từ 500 triệu đến 3 tỷ đồng/năm liệu có tạo bước đệm giúp hộ kinh doanh quen với quản trị tài chính minh bạch và thuận lợi hơn khi chuyển đổi thành doanh nghiệp, thưa bà?

Theo tôi, phương pháp tính thuế theo thu nhập (doanh thu trừ chi phí hợp lý) này thực sự là một bước chuyển có tính chiến lược, đóng vai trò như “bước đệm” quan trọng giúp hộ kinh doanh làm quen dần với quản trị tài chính minh bạch theo chuẩn doanh nghiệp, từ đó thuận lợi hơn khi chuyển đổi mô hình.

Thay vì nộp thuế khoán dựa trên ước tính, hộ kinh doanh sẽ nộp thuế 15% trên lợi nhuận thực tế, tức doanh thu trừ chi phí có hóa đơn, chứng từ. Cách tính này phản ánh đúng bản chất hoạt động kinh doanh, giúp những hộ quản lý tốt chi phí giảm gánh nặng thuế, đồng thời buộc hộ hình thành thói quen ghi chép sổ sách, sử dụng hóa đơn điện tử và kê khai định kỳ. Đây chính là những yêu cầu nền tảng mà doanh nghiệp phải thực hiện.

Theo Luật vừa được thông qua, nhóm hộ này áp dụng thuế suất 15% trên lợi nhuận (doanh thu trừ chi phí có hóa đơn chứng từ), đồng bộ với thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp cho doanh nghiệp nhỏ dưới 3 tỷ đồng/năm, thay vì thuế khoán cố định trước đây.

Hộ phải ghi chép sổ sách kế toán đơn giản, sử dụng hóa đơn điện tử và kê khai theo quý/quyết toán năm, giúp phản ánh chính xác doanh thu và chi phí thay vì tỷ lệ ước tính trên doanh thu. Ví dụ, hộ kinh doanh doanh thu 600 triệu đồng, chứng minh chi phí 500 triệu đồng chỉ chịu thuế 15% trên 100 triệu đồng lợi nhuận, giảm đáng kể so với phương pháp khoán là tính trên doanh thu.

Quan trọng hơn, cơ chế mới thúc đẩy minh bạch hóa dòng tiền, giúp hộ kinh doanh từng bước nâng cao năng lực quản trị, giảm rủi ro pháp lý và tăng khả năng tiếp cận tín dụng, chuỗi cung ứng nhờ hệ thống chứng từ rõ ràng.

Khi đã quen với việc kê khai doanh thu – chi phí và vận hành theo chuẩn mực kế toán đơn giản, việc chuyển đổi sang doanh nghiệp chỉ còn là bước hoàn thiện về mặt pháp lý. Khi đó, hộ kinh doanh chỉ cần thủ tục đăng ký kinh doanh và mã số thuế, với hỗ trợ 60 ngày cao điểm từ Cục Thuế từ 01/11/2025.

Chính sách này dự kiến thúc đẩy 20% hộ chuyển đổi, tăng thêm 1 triệu doanh nghiệp nhỏ, góp phần hiện đại hóa nền kinh tế hộ gia đình chiếm 30% GDP.

Là một chuyên gia trong lĩnh vực thuế, bà kỳ vọng gì từ việc Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) vừa được thông qua, đặc biệt trong việc hỗ trợ hộ, cá nhân kinh doanh phát triển và chuyển đổi thành doanh nghiệp?

Tôi kỳ vọng Luật mới sẽ tạo lộ trình chuyển đổi thực chất, bền vững cho hộ, cá nhân kinh doanh thông qua việc chuyển từ thuế khoán sang kê khai, giúp họ làm quen với quản trị tài chính theo chuẩn doanh nghiệp và giảm rào cản khi chuyển đổi mô hình.

Đáng chú ý, lộ trình này được kết hợp với các chính sách ưu đãi mạnh cho doanh nghiệp hình thành từ hộ kinh doanh, như miễn thuế thu nhập doanh nghiệp trong 2 năm đầu đối với doanh nghiệp (có doanh thu từ 3 đến 50 tỷ đồng) theo Nghị quyết 198/2025/QH15 và Nghị định 168/2025/NĐ-CP.

Nếu được triển khai đồng bộ và hiệu quả, đây sẽ là cú hích quan trọng thúc đẩy hiện đại hóa khu vực kinh tế hộ gia đình, nâng cao tỷ lệ tuân thủ tự nguyện và mở rộng nền tảng tăng trưởng của khu vực kinh tế tư nhân.

Trong thời gian tới, tôi kỳ vọng cần nhiều hơn nữa các chương trình thiết thực và khẩn trương trong đào tạo số hóa, điều chỉnh ngưỡng miễn giảm thuế theo CPI định kỳ để tối ưu lâu dài, góp phần nâng cao hiệu quả thu ngân sách và bền vững kinh tế.

Trân trọng cảm ơn bà!

Yến Nhung thực hiện