Pháp luật

Trong những năm gần đây, thị trường Việt Nam vẫn phải đối mặt với tình trạng nhiều loại hàng hóa không rõ nguồn gốc, giả mạo xuất xứ len lỏi khắp các kênh phân phối, từ chợ truyền thống, cửa hàng tiện lợi cho đến các sàn thương mại điện tử (TMĐT), gây thiệt hại lớn cho doanh nghiệp chân chính và ảnh hưởng nghiêm trọng đến niềm tin người tiêu dùng.

Thách thức của thị trường

Các khảo sát thị trường của Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM) cho thấy, TMĐT tăng trưởng đồng đều ở cả quy mô và tốc độ. Tuy nhiên, sự phát triển mạnh mẽ của TMĐT cũng kéo theo những yêu cầu cao hơn đối với quản lý thị trường, bảo vệ người tiêu dùng và nâng cao chuẩn mực vận hành của doanh nghiệp.

Số liệu của Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, Bộ Công Thương cho thấy, trong năm 2025, lực lượng Quản lý thị trường cả nước đã kiểm tra 27.540 vụ; phát hiện, xử lý 23.402 vụ vi phạm; thu nộp ngân sách nhà nước gần 372 tỷ đồng; Tổng trị giá hàng hóa vi phạm gần 290 tỷ đồng; giảm 31,76% so với cùng kỳ năm 2024.

Đáng chú ý, vi phạm trong môi trường TMĐT tiếp tục gia tăng và diễn biến phức tạp, đặt ra nhiều thách thức cho công tác quản lý, kiểm soát thị trường.

Theo ông Trần Hữu Linh - Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước, Bộ Công Thương, trong thương mại truyền thống, các yếu tố nhận diện khá rõ ràng là người bán có địa điểm cụ thể, người mua trực tiếp tiếp xúc, hàng hóa dễ kiểm chứng và giao dịch, thanh toán minh bạch. Tuy nhiên, trong môi trường mua sắm trực tuyến, hầu hết những yếu tố đó đều không rõ ràng.

Đặc biệt, trên các nền tảng mạng xã hội và sàn TMĐT, việc xác định danh tính người bán và kiểm soát chất lượng sản phẩm là một thách thức lớn. Chính sự thiếu minh bạch này đã tạo kẽ hở cho hàng hóa kém chất lượng, hàng giả, hàng nhái, hàng lậu len lỏi vào thị trường, gây rủi ro cho người tiêu dùng.

Lời giải cho bài toán hàng giả

Từ ngày 23/12, Bộ Công Thương đã chính thức đưa hệ thống truy xuất nguồn gốc tại địa chỉ www.verigoods.vn đi vào vận hành. Theo Bộ Công Thương, với hệ thống này, khi Thông tư quy định về truy xuất nguồn gốc hàng hóa có hiệu lực từ ngày 01/01/2026, việc áp dụng sẽ trở thành yêu cầu bắt buộc đối với các doanh nghiệp kinh doanh nhóm hàng hóa có mức độ rủi ro cao như: hóa chất và sản phẩm có chứa hóa chất, tiền chất công nghiệp, tiền chất thuốc nổ, vật liệu nổ công nghiệp, nguyên liệu và sản phẩm thuốc lá, đồng thời khuyến khích áp dụng đối với các nhóm hàng hóa khác.

Hệ thống được xây dựng theo định hướng minh bạch hóa thông tin sản phẩm bằng các phương thức xác thực như mã QR để có thể dễ dàng nhận diện sản phẩm chính hãng.

Theo ông Trần Văn Trọng - Tổng Thư ký Hiệp hội Thương mại Điện tử Việt Nam (VECOM), các sàn TMĐT đều có công cụ kiểm soát về chất lượng hàng hóa, song vẫn có tình trạng người bán lách luật, khai báo thông tin sai. Do vậy, khi vận hành hệ thống truy xuất nguồn gốc, người tiêu dùng có thể chủ động truy xuất nguồn gốc để phát hiện, báo cáo các sàn về chất lượng hàng hóa, gian hàng đang kinh doanh hàng nhập lậu, hàng giả để các sàn có cơ sở xử lý.

Trong khi đó, một số ý kiến cũng cho hay, việc áp dụng truy xuất nguồn gốc điện tử không chỉ giúp doanh nghiệp quản lý được hệ thống sản xuất và chuỗi cung ứng (vòng đời sản phẩm), giúp chống làm giả hiệu quả nhờ vào mã định danh duy nhất, mà còn là cơ hội để doanh nghiệp bảo vệ thương hiệu và phát triển thương mại ra thị trường quốc tế.

Để nâng cao công tác chống hàng giả, Cục trưởng Quản lý và Phát triển thị trường trong nước Trần Hữu Linh cho rằng, cần đổi mới phương thức quản lý thị trường TMĐT. Theo đó, các chủ sàn TMĐT phải nâng cao ý thức, trách nhiệm ngăn chặn, xóa bỏ gian hàng vi phạm. Các lực lượng chức năng, trong đó có Quản lý thị trường cần tăng cường hiệu lực thực thi và trách nhiệm ngăn chặn hàng giả trên môi trường số một cách hiệu quả; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và phân tích dữ liệu trong theo dõi, cảnh báo sớm rủi ro thị trường…

Gia Nguyễn