Việc xây dựng các công cụ quản lý mới được xem là giải pháp then chốt nhằm kiểm soát hiệu quả hàng giả trong môi trường số.
Thực tế cho thấy trên các nền tảng số hiện nay đang xuất hiện rất nhiều sản phẩm kém chất lượng, khiến nguy cơ người tiêu dùng mua phải hàng không bảo đảm ngày càng cao. Theo thống kê mới nhất của Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương), từ đầu năm 2025 đến nay, lực lượng quản lý thị trường đã phát hiện và xử lý hơn 4.000 vụ vi phạm liên quan đến thương mại điện tử, với tổng số tiền phạt gần 63 tỷ đồng, gỡ bỏ hơn 44.000 sản phẩm vi phạm và ngăn chặn hơn 12.400 gian hàng có dấu hiệu gian lận.
Ở góc độ quản lý nhà nước, ông Trần Hữu Linh, Cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước cho rằng, thách thức lớn nhất trong phòng, chống hàng giả trên thương mại điện tử xuất phát từ chính đặc thù của môi trường số.
Trong thương mại truyền thống, người bán có địa điểm cụ thể, người mua trực tiếp tiếp xúc, hàng hóa dễ kiểm chứng và dòng tiền minh bạch. Ngược lại, trên môi trường trực tuyến, nhiều yếu tố trở nên mờ nhạt như người mua khó xác định người bán là ai, ở đâu; hàng hóa được lưu kho tại vị trí nào; thông tin về nguồn gốc, chất lượng sản phẩm khó kiểm chứng. Khi phát sinh vi phạm, việc truy vết và xác minh đối tượng liên quan vô cùng phức tạp.
Đặc biệt, trên các nền tảng mạng xã hội và sàn thương mại điện tử, việc xác thực danh tính người bán và kiểm soát chất lượng hàng hóa vẫn là “điểm nghẽn” lớn. Sự thiếu minh bạch này đã tạo kẽ hở để hàng giả, hàng nhái, hàng lậu len lỏi vào thị trường, đẩy rủi ro về phía người tiêu dùng. Không chỉ dừng lại ở phạm vi trong nước, nhiều hoạt động mua bán còn diễn ra trên các nền tảng xuyên biên giới, vận hành theo hệ thống và quy định của doanh nghiệp nước ngoài. Trong các trường hợp này, ngay cả khi phát hiện dấu hiệu vi phạm, cơ quan chức năng vẫn gặp nhiều khó khăn trong khâu xác minh, xử lý, nhất là khi các bên liên quan không hợp tác.
Để khắc phục tình trạng này, ông Trần Hữu Linh cho biết, Bộ Công Thương đang tập trung hoàn thiện khuôn khổ pháp lý nhằm theo kịp tốc độ phát triển của thương mại điện tử, tránh để chính sách đi sau thực tiễn. Tuy nhiên, điểm then chốt hiện nay vẫn là khâu thực thi.
“Muốn xử lý hiệu quả vi phạm trên môi trường số, cơ quan quản lý phải có các công cụ hiện đại, phù hợp”, ông Linh nhấn mạnh. Theo đó, Bộ Công Thương đang xây dựng các công cụ quản lý mới, trong đó quy định một số nhóm hàng hóa có rủi ro cao bắt buộc phải khai báo và truy xuất nguồn gốc, các nhóm hàng hóa khác được khuyến khích thực hiện.
Từ ngày 1/1/2026, các quy định về quản lý chất lượng hàng hóa sẽ được triển khai đồng bộ theo hướng minh bạch, văn minh hơn. Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp bảo vệ sản phẩm chính hãng, ngăn chặn gian lận chất lượng, mà còn hỗ trợ cơ quan chức năng đơn giản hóa công tác giám sát, kiểm tra. Song song với đó, các hệ thống cảnh báo sớm đối với hành vi gian lận trên thương mại điện tử cũng đang được xây dựng, cùng với việc tăng cường thanh tra, kiểm tra trọng điểm.
Theo ông Trần Hữu Linh, việc Chính phủ ban hành Nghị quyết 397/NQ-CP đánh dấu lần đầu tiên có một kế hoạch hành động quốc gia mang tính tổng thể, dài hạn trong công tác phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả đến năm 2030. Đây là cam kết rất mạnh mẽ của Chính phủ trong bảo vệ thị trường và quyền lợi người tiêu dùng.
Hiện các bộ, ngành đang khẩn trương xây dựng kế hoạch hành động để sớm đưa Nghị quyết vào cuộc sống, với nhiều giải pháp quyết liệt như xóa bỏ hàng giả, hàng nhái; yêu cầu 100% sàn thương mại điện tử ký cam kết và chủ động phòng, chống hàng giả; tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm.
Đáng chú ý, Nghị quyết cũng nhấn mạnh việc kiên quyết xử lý các trường hợp cán bộ, công chức tiếp tay, bao che cho buôn lậu, gian lận thương mại, đặc biệt là trên môi trường thương mại điện tử.
Cùng với đó, Bộ Công Thương tiếp tục trình Chính phủ các nghị định về xử phạt vi phạm hành chính, hoàn thiện chính sách nhằm tăng tính răn đe. Trong giai đoạn cao điểm cuối năm và dịp Tết Nguyên đán, lực lượng chức năng sẽ triển khai các kế hoạch kiểm tra, kiểm soát trọng điểm tại các tuyến biên giới, địa bàn và nhóm hàng hóa thiết yếu phục vụ nhu cầu tiêu dùng.
Theo ông Nguyễn Viết Hồng, Chủ tịch Công ty Vina CHG, chống hàng giả trên thương mại điện tử không thể chỉ trông chờ vào các biện pháp đơn lẻ.
“Nếu không có giải pháp đồng bộ, đặc biệt là không nâng cao ý thức tẩy chay hàng giả của người tiêu dùng, thì việc kiểm soát sẽ rất khó khăn. Truy xuất nguồn gốc, định danh sản phẩm và minh bạch thông tin chính là chìa khóa”, ông Hồng nhấn mạnh.
Từ thực tiễn đó, Vina CHG đang phát triển các loại tem chống hàng giả thế hệ mới, bao gồm tem truy xuất nguồn gốc và tem tích hợp AI, sẵn sàng kết nối với hệ thống quản lý chung khi Nhà nước ban hành quy định cụ thể.
Được biết, để phòng ngăn ngừa, phát hiện, xử lý hàng giả trên môi trường thương mại điện tử, Nhà nước đang từng bước hoàn thiện khung pháp lý, làm rõ trách nhiệm của từng chủ thể: người bán, nền tảng trung gian và sàn thương mại điện tử, kể cả hoạt động bán hàng qua livestream.
