Kinh tế

Gỡ “nút thắt” chính sách

Quốc hội chính thức ban hành Nghị quyết số 253/2025/QH15 ngày 11/12/2025, quy định về các cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026 – 2030. Tại Nghị quyết này, Quốc hội đã điều chỉnh, cập nhật, mở rộng các đối tượng tham gia cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA). Đây là chính sách được cộng đồng doanh nghiệp đánh giá là một trong những điểm nhấn quan trọng nhất của ngành năng lượng trong giai đoạn tới.

Điểm đột phá nổi bật của Nghị quyết lần này là mở rộng đáng kể phạm vi chủ thể được tham gia cơ chế mua bán điện trực tiếp. Theo đó, không chỉ các khách hàng tiêu thụ điện lớn, mà đơn vị bán lẻ điện tại khu công nghiệp, khu kinh tế, khu chế xuất, cụm công nghiệp, khu công nghệ cao, khu công nghệ số tập trung, khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, khu đô thị và khu thương mại tự do đều được trực tiếp tham gia mua bán điện qua đối tác ngoài EVN.

Cách tiếp cận này thể hiện rõ tinh thần cải cách mạnh mẽ, lấy doanh nghiệp làm trung tâm, chuyển từ mô hình quản lý điện lực mang tính tập trung, độc quyền sang mô hình thị trường điện cạnh tranh có kiểm soát, phù hợp với thông lệ quốc tế và yêu cầu hội nhập sâu rộng.

Đối với cộng đồng doanh nghiệp, đây là bước “mở khóa” quan trọng, tạo điều kiện để doanh nghiệp tiếp cận đa dạng nguồn cung điện, thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào một kênh phân phối truyền thống như trước đây.

Dưới góc nhìn của Diễn đàn Doanh nghiệp, Nghị quyết không chỉ mang ý nghĩa định hướng mà còn hàm chứa nhiều ưu đãi chính sách gián tiếp cho khu vực sản xuất, mà còn là một bước cải cách nhằm giảm bớt gánh nặng giá điện cho các loại hình sử dụng sử dụng điện khác như dân sinh hay thương mại vì giá điện khu vực này phải bù chéo cho khu vực sản xuất.

Trước hết, về cơ chế mua bán điện trực tiếp cho phép doanh nghiệp đàm phán, ký hợp đồng mua điện dài hạn với các nhà phát điện, đặc biệt là các dự án năng lượng tái tạo. Điều này giúp doanh nghiệp chủ động hơn trong quản trị chi phí năng lượng, giảm rủi ro từ biến động giá điện và nâng cao khả năng lập kế hoạch sản xuất, kinh doanh.

Trong bối cảnh chi phí năng lượng ngày càng chiếm tỷ trọng lớn trong giá thành, nhất là tại các khu công nghiệp, việc được lựa chọn nguồn điện với giá cả và điều kiện phù hợp sẽ giúp doanh nghiệp cải thiện biên lợi nhuận, nâng cao sức cạnh tranh trên thị trường và mang lại lợi thế xuất khẩu.

Điểm đột phá này sẽ là động lực mạnh mẻ góp phần đảm bảo an ninh năng lượng bán lẻ trước đây chỉ có một mình EVN được mua điện từ các nhà máy điện thì nay có hàng trăm nhà mua điện khác, điều này đồng nghĩa công suất các nhà máy điện đưa vào hệ thống sẽ tăng lên nhanh chóng, tránh việc thiếu điện như các năm trước đây.

Đáng chú ý, việc cho phép đơn vị bán lẻ điện trong khu công nghiệp, khu kinh tế tham gia DPPA sẽ giúp các doanh nghiệp nhỏ và vừa, vốn khó tiếp cận trực tiếp với cơ chế này, gián tiếp hưởng lợi, qua đó mở rộng phạm vi tác động của chính sách.

Doanh nghiệp hưởng lợi trực tiếp

Một điểm cộng lớn của Nghị quyết là tạo động lực rõ ràng cho doanh nghiệp sử dụng năng lượng sạch. Khi có quyền lựa chọn, nhiều doanh nghiệp sẵn sàng ưu tiên mua điện từ các nguồn tái tạo để đáp ứng các tiêu chuẩn môi trường, xã hội và quản trị (ESG).

Trong bối cảnh các thị trường xuất khẩu chủ lực đang siết chặt tiêu chuẩn carbon, việc sử dụng điện sạch không chỉ giúp doanh nghiệp giảm phát thải, mà còn trở thành yếu tố quyết định khả năng tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu.

Có thể nói, DPPA chính là công cụ chính sách hỗ trợ doanh nghiệp hiện thực hóa cam kết Net Zero, đồng thời giúp Việt Nam tiến gần hơn tới mục tiêu chuyển dịch năng lượng công bằng và bền vững.

Việc mở rộng cơ chế mua bán điện trực tiếp còn mang ý nghĩa chiến lược đối với quá trình nâng cấp mô hình khu công nghiệp, khi các khu, cụm công nghiệp có thể chủ động tiếp cận và phân phối điện sạch, khả năng hình thành khu công nghiệp sinh thái, khu công nghiệp xanh, khu công nghiệp carbon thấp sẽ ngày càng rõ nét.

Đây là lợi thế lớn trong thu hút dòng vốn FDI chất lượng cao, những nhà đầu tư đặt yêu cầu khắt khe về môi trường, phát triển bền vững và minh bạch năng lượng. Những khu công nghiệp có hạ tầng năng lượng sạch, ổn định sẽ trở thành điểm đến ưu tiên trong chiến lược dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu.

Ở chiều ngược lại, Nghị quyết cũng mở ra không gian phát triển mới cho các nhà đầu tư năng lượng tái tạo, khi có thêm đầu ra trực tiếp từ khu vực doanh nghiệp, các dự án điện gió, điện mặt trời sẽ giảm phụ thuộc vào cơ chế mua bán điện truyền thống, giá điện được tự do đàm phán quyết định trên cơ sở có lợi của hai bên đối tác qua đó cải thiện khả năng thu hồi vốn và thu hút dòng vốn xã hội hóa.

Điều này phù hợp với chủ trương huy động nguồn lực tư nhân cho phát triển hạ tầng năng lượng, giảm gánh nặng đầu tư cho ngân sách nhà nước.

Tuy nhiên, để chính sách thực sự đi vào cuộc sống, cộng đồng doanh nghiệp cũng kỳ vọng các Bộ, ngành sớm hoàn thiện hệ thống văn bản hướng dẫn, bảo đảm quy trình tham gia DPPA rõ ràng, minh bạch và thuận lợi. Các thủ tục triển khai cũng cần được tinh giản tối thiểu tạo điều kiện cho các đối tác tư nhân triển khai hỗ trợ nhau được thuận lợi, bởi những giao dịch này sẽ được thực hiện theo nguyên tắc thị trường thuận mua vừa bán.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp cần chủ động nâng cao năng lực quản trị năng lượng, chuẩn bị phương án kỹ thuật, tài chính và pháp lý để tận dụng hiệu quả cơ chế mới, tránh bị động khi chính sách được triển khai trên diện rộng.

Trước những phân tích trên, có thể khẳng định Nghị quyết mở rộng cơ chế mua bán điện trực tiếp là một bước đi chính sách kịp thời, đúng hướng và mang tính đột phá, tạo hành lang thuận lợi cho doanh nghiệp tự chủ năng lượng, giảm chi phí và thúc đẩy chuyển dịch xanh.

Nếu được triển khai đồng bộ và hiệu quả, cơ chế này không chỉ mang lại lợi ích trực tiếp cho doanh nghiệp, mà còn góp phần quan trọng tăng lượng công suất vào hệ thống, đảm bảo an ninh năng lượng và đóng góp mục tiêu phát triển năng lượng sạch, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và xây dựng nền kinh tế xanh, bền vững trong giai đoạn mới.

Phương Thanh