Thúc đẩy năng lượng tái tạo: Cần sớm hoàn thiện chính sách về DPPA

Đây là nhận định của bà Trần Thủy Tiên - Giám đốc Phát triển thị trường và Đối ngoại Công ty Constant Energy Việt Nam khi trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp. Theo bà Tiên, hiện nay DPPA chưa có hành lang pháp lý đầy đủ, đặc biệt là về cơ chế định giá, thời hạn hợp đồng và xử lý rủi ro khi thị trường biến động. Điều này khiến nhà đầu tư lẫn khách hàng sử dụng điện lo ngại, bởi chưa rõ ràng về trách nhiệm, quyền lợi cũng như các biện pháp bảo vệ khi xảy ra tranh chấp hay vi phạm hợp đồng dài hạn.

Thưa bà, với mô hình DPPA triển khai qua đường dây riêng, hiện còn tồn tại những bất cập nào khiến doanh nghiệp chậm quyết định đầu tư? Bà có thể chia sẻ một vài ví dụ thực tế từ chính dự án mà đơn vị bà tham gia?

Để triển khai DPPA qua đường dây riêng, về kỹ thuật, chúng tôi đã rõ. Tuy nhiên, khi thực hiện dự án, khung pháp lý lại xuất hiện nhiều vướng mắc trong quá trình làm việc với khách hàng và cơ quan quản lý.

Trở ngại đầu tiên liên quan đến giá điện. Nghị định 57/2025/NĐ-CP của Chính phủ cho phép các bên tự thỏa thuận, nhưng Luật Điện lực quy định mức giá này không được vượt trần khung giá phát điện của từng loại nguồn. Đến nay, chúng tôi vẫn chưa có thông tin cụ thể về khung giá áp dụng cho điện mặt trời mái nhà tham gia DPPA qua đường dây riêng. Thực tế, nhiều nhà đầu tư vẫn lấy giá bán lẻ điện hiện hành để làm căn cứ thương lượng, nhưng tính hợp pháp của cách làm này vẫn chưa được khẳng định. Chúng tôi lo ngại nếu không có hướng dẫn rõ ràng, nguy cơ bị áp dụng hồi tố sau này là rất lớn.

Vướng mắc thứ 2, để thực hiện Nghị định 57, đơn vị cấp điện cần thực hiện việc xin cấp giấy chứng nhận hoạt động điện lực do cơ quan chuyên môn do UBND cấp tỉnh ủy quyền theo Nghị định 61/2025/NĐ-CP, cụ thể là đơn vị nào thực hiện, thực hiện như thế nào cũng cần hướng dẫn rõ hơn.

Điểm nghẽn thứ ba liên quan đến việc cấp giấy chứng nhận đăng ký phát triển điện mặt trời mái nhà cho trường hợp mua bán điện qua đường dây riêng theo khoản 11 Điều 3 của Nghị định 61/2025/NĐ-CP. Đây cũng là vấn đề mà chúng tôi chưa được giải đáp. Ba vướng mắc trên được xem là những rào cản chính, khiến quá trình xin phép triển khai mô hình DPPA qua đường dây riêng vẫn chưa thể thực hiện suôn sẻ.

Ngoài các vướng mắc trên, giá điện từ cơ chế DPPA cũng là điều doanh nghiệp quan tâm. Bà nhận định như thế nào về tính cạnh tranh của giá điện tái tạo khi áp dụng DPPA so với giá điện truyền thống?

Phần lớn khách hàng của chúng tôi đầu tư điện mặt trời tại Việt Nam là các nhà máy sản xuất xuất khẩu. Nhóm khách hàng này đặc biệt quan tâm đến việc tham gia cơ chế mua bán điện trực tiếp DPPA để có thể đạt chứng chỉ sử dụng năng lượng tái tạo, từ đó gia tăng lợi thế cạnh tranh tại những thị trường xuất khẩu khó tính. Ngoài ra, tối ưu chi phí sản xuất thông qua giá điện cũng là tiêu chí quan trọng mà họ đặt ra.

Theo quy định hiện hành, giá điện trong mô hình DPPA qua lưới truyền tải quốc gia gồm ba thành phần: chi phí điện năng từ nguồn phát, chi phí dịch vụ hệ thống điện và chi phí thanh toán bù trừ chênh lệch. Trong quá trình đàm phán, khách hàng thường đồng ý trả hai khoản đầu, nhưng không chấp nhận chi phí bù trừ chênh lệch. Lý do là khoản chi này phát sinh không liên quan trực tiếp đến điện sử dụng của khách hàng, bao gồm phần chênh lệch công suất từ các nhà máy BOT, chi phí các nhà máy điện có hợp đồng giá do Nhà nước quy định, hay chi phí từ các nhà máy thủy điện chiến lược đa mục tiêu và một số nguồn điện thuộc EVN chưa tham gia thị trường. Chúng tôi cũng khó có thể đưa chi phí này vào bài toán kinh doanh, khiến việc thương thảo hợp đồng gặp nhiều trở ngại.

Tại Hội nghị sơ kết Nghị định 57/2025/NĐ-CP về cơ chế DPPA và Nghị định 58/2025/NĐ-CP về phát triển năng lượng tái tạo diễn ra ngày 21/8/2025, Bộ Công Thương đã yêu cầu EVN sớm có ý kiến chính thức về đề xuất loại bỏ chi phí bù trừ chênh lệch khỏi cơ chế DPPA qua lưới điện quốc gia. Nếu được thông qua, động thái này sẽ giúp giá điện tái tạo trở nên cạnh tranh hơn đối với khách hàng, đồng thời tạo thêm cơ sở cho các nhà đầu tư mạnh dạn triển khai dự án.

Trong dài hạn, DPPA được kỳ vọng sẽ góp phần giúp Việt Nam đạt mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Theo bà, đâu là vai trò then chốt của khối tư nhân và các nhà đầu tư nước ngoài trong quá trình này?

Constant Energy chúng tôi là nhà đầu tư năng lượng tái tạo, là thành viên của tập đoàn năng lượng Virya Energy đến từ Bỉ, cung cấp giải pháp năng lượng toàn diện cho khách hàng. Constant Energy chuyên phát triển và quản lý dài hạn các dự án năng lượng tái tạo với danh mục gồm hơn 210 MW điện mặt trời tại Thái Lan, Malaysia và Việt Nam.

Chúng tôi hướng đến mục tiêu giúp khách hàng giảm phát thải ròng về 0 vào năm 2050, và DPPA trực tiếp chính là chìa khóa để chuyển đổi hoàn toàn từ năng lượng truyền thống sang năng lượng tái tạo. Thực tế, hệ thống điện mặt trời áp mái chỉ đáp ứng khoảng 12% nhu cầu, phần còn lại cần các giải pháp bổ trợ. Ngoài điện mặt trời mái nhà, chúng tôi có giải pháp lưu trữ năng lượng (BESS) để tận dụng lượng điện dư thừa, nhưng DPPA vẫn là yếu tố quan trọng nhất.

Nhà nước đã có những bước đi cụ thể thông qua các nghị định và hướng dẫn chi tiết để hiện thực hóa mục tiêu trung hòa carbon vào 2050. Bên cạnh đó, khối tư nhân và các nhà đầu tư nước ngoài như chúng tôi, với năng lực tài chính và kỹ thuật, sẵn sàng đồng hành cùng Nhà nước để đạt được mục tiêu chung này.

Trân trọng cảm ơn bà!