Nghiên cứu - Trao đổi

Theo đó, sau 15 năm thực hiện, Luật An toàn thực phẩm đã đáp ứng yêu cầu công tác quản lý Nhà nước về thực phẩm, tuy nhiên, thực tiễn triển khai cho thấy một số quy định của Luật này đã không còn phù hợp yêu cầu quản lý, tạo ra không ít vướng mắc, gây khó khăn cho hoạt động sản xuất, kinh doanh thực phẩm, gây ảnh hưởng đến quyền lợi người tiêu dùng.

Trước thực tế đã nêu, Bộ Y tế đang hoàn thiện hồ sơ Dự thảo Luật An toàn thực phẩm (sửa đổi), gồm 5 nhóm chính sách lớn: tăng cường quản lý đối với các cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm có nguy cơ cao; phân quyền quản lý Nhà nước về an toàn thực phẩm (ATTP) ở trung ương và phân cấp trách nhiệm quản lý Nhà nước về ATTP của UBND cấp tỉnh tại địa phương;

Kiểm soát các sản phẩm thực phẩm đã qua chế biến bao gói sẵn trước khi lưu thông trên thị trường theo hướng dựa trên mức độ nguy cơ của từng loại; kiểm soát các lô hàng thực phẩm khi nhập khẩu vào cửa khẩu Việt Nam theo hướng dựa trên nguy cơ của từng loại và lịch sử tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp; kiểm soát chặt đối với các chất đưa vào sản xuất, chế biến sản phẩm thực phẩm có khả năng sử dụng sai mục đích, dễ bị lạm dụng thành các chất nguy hại.

Đặc biệt, Dự thảo cũng đã bổ sung các quy định siết chặt quản lý từ khâu sản xuất đến khi sản phẩm thực phẩm lưu thông trên thị trường, kết hợp tăng cường tiền kiểm và hậu kiểm với sản phẩm nguy cơ cao để đảm bảo an toàn và chất lượng cho người sử dụng.

Cụ thể, thay vì chỉ kiểm tra về tiêu chí an toàn như hiện hành, hậu kiểm phải tập trung kiểm tra hồ sơ, công bố tiêu chuẩn áp dụng, chất lượng của sản phẩm thực phẩm trong quá trình kinh doanh; chú trọng các sản phẩm thực phẩm có nguy cơ cao, sản phẩm thực phẩm có khả năng sử dụng sai mục đích, dễ bị lạm dụng.

Các cơ sở sản xuất nhóm thực phẩm nguy cơ cao gồm: thực phẩm dinh dưỡng y học, thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt; sản phẩm dinh dưỡng dùng cho trẻ đến 36 tháng tuổi; sản phẩm sử dụng cho đối tượng dễ bị tổn thương (người già, trẻ em), sản phẩm sử dụng cho người mắc và có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường, tim mạch, xương khớp…

Ngoài ra, Dự thảo cũng quy định các sàn thương mại điện tử phải công khai thông tin bản đăng ký công bố sản phẩm hoặc hồ sơ công bố chất lượng, hồ sơ quảng cáo được cơ quan có thẩm quyền xác nhận trên sàn thương mại điện tử và nền tảng xã hội; giám sát đơn vị kinh doanh phát hành quảng cáo, người chuyển tải quảng cáo, người có ảnh hưởng thực hiện quảng cáo thực phẩm, người nổi tiếng và người có ảnh hưởng phải công khai rõ ràng mối quan hệ tài trợ khi quảng cáo.

Theo Bộ Y tế, việc sửa đổi Luật An toàn thực phẩm là rất cần thiết nhằm giải quyết kịp thời các hạn chế, vướng mắc, bất cập trong các quy định của Luật hiện hành; xác định và đề cao trách nhiệm của cơ quan quản lý, doanh nghiệp kinh doanh thực phẩm, nâng cao hiệu quả bảo đảm chất lượng, an toàn thực phẩm.

Đồng thời, tăng cường công tác hậu kiểm để nâng cao hiệu lực, hiệu quả thực thi quy định của pháp luật về an toàn thực phẩm và nâng cao chất lượng thực phẩm; tiếp tục cải cách thủ tục hành chính, phân cấp, phân quyền trong hoạt động về quản lý thực phẩm, bảo đảm quyền lợi của người tiêu dùng, tạo thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp.

Trong bối cảnh tình trạng vi phạm về vệ sinh an toàn thực phẩm ngày càng tinh vi, trong khi hệ thống quản lý còn nhiều lỗ hổng, không ít ý kiến cũng bày tỏ đồng tình với đề xuất sửa đổi Luật An toàn thực phẩm của Bộ Y tế.

Theo các chuyên gia, về mặt luật pháp, chúng ta đã có Luật An toàn thực phẩm và các văn bản dưới luật rất nhiều. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy một số quy định hiện nay đã không còn phù hợp với tình hình mới, đặc biệt là trong bối cảnh thương mại điện tử phát triển như vũ bão. Việc kiểm soát thực phẩm bán online, thực phẩm chức năng quảng cáo tràn lan trên mạng xã hội đang là một khoảng trống lớn.

Cùng với đó, hiện nay đang có sự chồng chéo trong lĩnh vực quản lý an toàn thực phẩm. Thực tế hiện tại đang có sự tham gia của ba bộ Bộ Y tế, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, và Bộ Công Thương. Mặc dù đã có sự phân định nhưng trong thực tế, ở một số khâu, một số mặt hàng vẫn còn tình trạng "cha chung không ai khóc" hoặc đùn đẩy trách nhiệm cho nhau khi có sự cố xảy ra.

Góp ý xây dựng Luật (sửa đổi), các chuyên gia cho rằng, một số chính sách cần được đặc biệt quan tâm như quản lý đầu ra của thực phẩm, truy xuất nguồn gốc kết hợp công nghệ, hình sự hoá các trường hợp cố tình sai phạm. Đồng thời, cần có cơ chế tôn vinh, khuyến khích các doanh nghiệp làm đúng, có trách nhiệm với xã hội để nâng cao chất lượng quản lý trong lĩnh vực an toàn thực phẩm.

Gia Nguyễn