"Rạn nứt" đằng sau quan hệ thân mật Nga - Trung

>> Chiến sự Nga- Ukraine: Thấy gì từ đề xuất 12 điểm của Trung Quốc?

Dù Covid-19 không còn nghiêm trọng, nhưng các cư dân sống quanh khu vực biên giới Trung - Nga vẫn đối mặt với vô vàn khó khăn. Bất chấp việc Trung Quốc bắt đầu mở cửa nền kinh tế trở lại, giao thương và hợp tác biên giới hai bên vẫn bị đình trệ ở nhiều nơi như Cáp Nhĩ Tân, Khabarovsk, Vladivostok hay Blagoveshchensk.

Vết rạn tiềm ẩn tại vùng biên giới

Kể từ khi Trung Quốc và Nga làm ấm lại quan hệ ngoại giao, hợp tác nhiều mặt giữa miền Đông Bắc Trung Quốc và miền Đông của Nga từ trước tới nay luôn được xem là thước đo cho quan hệ hai nước. Không chỉ trong thương mại, du lịch, giải trí, cư dân hai nước còn được hưởng quy chế miễn thị thực để có thể tăng cường giao lưu văn hóa hơn nữa.

Thế nhưng, đầu năm 2020, chính phủ Nga đã phong tỏa biên giới dài 4.000 km với Trung Quốc trong một động thái chống lại sự lây lan dịch bệnh từ Vũ Hán. Đóng cửa biên giới phía Đông, nhưng Nga vẫn mở cửa cho tất cả các nước trừ Trung Quốc.

Cho tới nay, mọi thứ vẫn đang gần như đóng băng. Mãi tới khi một phái đoàn xuyên biên giới gồm các quan chức từ Suifenhe đến thăm Ussuriisk và Vladivostok vào đầu tháng 2/2023, việc tan băng mới bắt đầu diễn ra. Thế nhưng, bất chấp đang trong giai đoạn nồng ấm nhất và Trung Quốc đã mở cửa nền kinh tế, việc nối lại chính sách miễn thị thực nhập cảnh giữa hai nước, như ở Suifenhe và Ussuriisk, vẫn chưa được thông qua.

Hay tháng 6/2022, Nga và Trung Quốc đã khánh thành hai cây cầu cao tốc mới, một trong số đó là nối các thành phố Blagoveshchensk và Heihe. Tính từ lúc lên kế hoạch, dự án này mất đến 34 năm để hoàn thành, tiêu tốn gần 300 triệu USD dù chỉ dài có hơn 1km, mà theo các nhà phân tích là do Nga không chịu thúc đẩy. Điều nghịch lý là, việc chính thức thông xe cầu diễn ra khi biên giới hai bên vẫn bị đóng cửa.

>> Chiến sự Nga - Ukraine: Thế khó liên minh Nga - Trung

Nguy cơ bất đồng trong vấn đề lãnh thổ

Việc đóng cửa suốt ba năm dịch bệnh COVID-19 đã trở thành một cú sốc cho người dân tại khu vực biên giới hai nước, đồng thời khiến các nhà quan sát lo ngại về bất đồng âm ỉ giữa hai bên xung quanh vấn đề lãnh thổ.

Điều đó phần nào được thể hiện ngay trong phản ứng trái chiều của Bắc Kinh đối với chiến sự Nga - Ukraine. Một mặt, Trung Quốc âm thầm ủng hộ Moscow, nhưng mặt khác Bắc Kinh tỏ ý không hài lòng khi chứng kiến cách tiếp cận cứng rắn của Nga trong vấn đề biên giới với Ukraine.

Mặc dù hai bên đã ký kết dàn xếp vấn đề biên giới vào năm 2008, nhưng Trung Quốc có thể lo ngại việc cổ súy hành động quyết liệt của Nga tại Ukraine sẽ khiến Bắc Kinh bất lợi trong các vấn đề xung quanh biên giới. Phía Nga cũng còn khúc mắc quanh vấn đề này, như dòng người di cư bất hợp pháp, vi phạm kinh tế, hay cách Trung Quốc xử lý dòng người trốn quân dịch. Thậm chí, người Nga cũng bắt đầu quan ngại trước sức mạnh ngày càng tăng của Bắc Kinh, là động lực để họ đòi hỏi các chủ quyền trong các khu vực gây tranh cãi. 

Trung Quốc và Liên Xô năm 1969 từng suýt nổ ra chiến tranh xung quanh tranh chấp ở biên giới Ussuri, nhưng hai bên đã đạt được thỏa thuận cuối cùng vào năm 2008. Sau nhiều năm duy trì ổn định trong vấn đề biên giới, các mạng xã hội và truyền thông Trung Quốc bỗng nhiên khơi lên vấn đề đòi chủ quyền vùng Vladivostok của Nga vào năm 2020, khiến hai bên trở nên khó xử.

Hiện tại, sự chậm chạp trong việc mở cửa trở lại bất chấp tình hữu nghị được cho là “vô hạn” giữa Trung Quốc và Nga có thể được coi là dấu hiệu của sự khó chịu mà mỗi bên đều cố gắng nén xuống. Những rạn nứt có thể bị che phủ bởi xung đột Nga – Ukraine nhưng nó sẽ không thể được giải quyết trong một sớm một chiều.