Gửi bình luận
Thỏa thuận năng lượng 750 tỷ USD giữa EU và Mỹ có vẻ như một chiến thắng chính trị, nhưng hàng loạt nút thắt thực tế khiến khả năng thực thi bị nghi ngờ.
Việc Liên minh châu Âu (EU) cam kết mua 750 tỷ USD các mặt hàng năng lượng từ Mỹ được xem là một trong những bước đi chiến lược nhằm xoa dịu căng thẳng thương mại xuyên Đại Tây Dương. Tuy nhiên, các chuyên gia quốc tế cho rằng thương vụ này đang đối mặt với hàng loạt rào cản.
Theo cam kết được công bố, EU sẽ nhập khẩu 250 tỷ USD năng lượng mỗi năm từ Mỹ trong ba năm, bao gồm khí tự nhiên hóa lỏng (LNG), dầu mỏ, hoặc tiềm năng là công nghệ hạt nhân mới như lò phản ứng mô-đun nhỏ (SMR). Thỏa thuận này được EU mô tả là phù hợp với kế hoạch cắt giảm phụ thuộc vào năng lượng Nga và thúc đẩy chuyển dịch sang nguồn cung từ Mỹ.
Tuy nhiên, tổng kim ngạch nhập khẩu năng lượng từ Mỹ vào EU trong năm 2024 chỉ đạt chưa tới 80 tỷ USD – chưa đến 1/3 mục tiêu hàng năm trong thỏa thuận mới. Trong khi đó, tổng xuất khẩu năng lượng của Mỹ cũng chỉ ở mức 330 tỷ USD/năm.
Để thực thi cam kết mới, 75% nguồn cung hiện tại từ Mỹ sẽ phải chuyển sang cho EU – một tỷ lệ khó xảy ra trong bối cảnh Mỹ vẫn phải phân phối sản lượng cho nhiều khách hàng tại châu Á và các khu vực khác.
Không chỉ phía cung thiếu hụt, phía cầu của EU cũng bị nghi ngờ. Theo báo cáo của Energy Institute, nhu cầu dầu của EU trung bình là 10,66 triệu thùng/ngày trong năm 2024, trong khi nhập khẩu từ Mỹ chỉ chiếm khoảng 14%. Việc tăng đột biến lượng mua từ Mỹ có thể gây ra mất cân bằng trong hệ thống lọc dầu, vốn cần một hỗn hợp dầu thô đa dạng để sản xuất đủ các loại nhiên liệu phù hợp.
Bên cạnh đó, các mô hình dự báo nội bộ của EU cho thấy nhu cầu khí đốt và dầu mỏ sẽ giảm dần trong thập kỷ này, khi châu Âu thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng xanh và trung hòa carbon vào năm 2050.
Davide Oneglia, nhà kinh tế học tại TS Lombard, nhận định: “Con số khổng lồ này là vô nghĩa, vì nó không khả thi – không chỉ vì nhu cầu của EU không thể tăng mạnh đến mức đó, mà các nhà xuất khẩu Mỹ cũng không thể cung ứng đủ”
Việc thiếu chi tiết cụ thể cho thấy thỏa thuận Mỹ-EU mà bà von der Leyen và ông Trump ký tại Scotland mang tính chính trị – thực dụng hơn là một hiệp ước pháp lý ràng buộc.
Daniel Anthony, Chủ tịch Trade Partnership Worldwide nhận xét: “Tránh một cuộc chiến thương mại lớn với các biện pháp trả đũa lẫn nhau là điều tích cực, nhưng nguy cơ nằm trong chi tiết. Giống như nhiều khuôn khổ được công bố khác, hiện vẫn còn rất nhiều điều chưa rõ ràng”.
Trong khi EU không phải là một thực thể mua hàng trực tiếp, việc nhập khẩu năng lượng chủ yếu do các công ty tư nhân quyết định dựa trên tín hiệu thị trường và lợi nhuận. Đến nay, chưa có cơ chế nào được đưa ra để thuyết phục các công ty châu Âu mua nhiều hơn năng lượng Mỹ với giá cao hơn thị trường, hoặc để Mỹ ưu tiên bán cho châu Âu thay vì các thị trường hấp dẫn khác như châu Á.
Cơ chế mua chung – nơi EU tập hợp nhu cầu các nước thành viên để đàm phán mua tập thể – đến nay vẫn chưa cho thấy hiệu quả rõ ràng. Việc thiếu minh bạch trong các hợp đồng cụ thể khiến giới phân tích lo ngại thỏa thuận sẽ khó chuyển hóa thành dòng khí đốt hoặc dầu thực tế.
Một phần của thỏa thuận kỳ vọng vào công nghệ hạt nhân – cụ thể là các lò phản ứng mô-đun nhỏ (SMR). Đây là lĩnh vực mà cả Mỹ và châu Âu đều đang trong giai đoạn phát triển thử nghiệm, với kỳ vọng thương mại hóa sớm nhất vào năm 2030. Như vậy, ngay cả trong viễn cảnh khả quan nhất, các thương vụ hạt nhân giữa hai bên cũng không thể đóng góp vào kim ngạch nhập khẩu trong giai đoạn 3 năm của thỏa thuận.
Ngoài ra, EU còn đặt ra các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về khí thải methane đối với các nhà cung cấp năng lượng, vốn được cho là sẽ ảnh hưởng tới việc nhập khẩu LNG từ Mỹ – nơi mà một số nhà sản xuất vẫn chưa đáp ứng yêu cầu này. Dù Ủy viên năng lượng Dan Jorgensen khẳng định EU sẵn sàng hỗ trợ điều chỉnh kỹ thuật, nhưng chi phí và thời gian cần thiết để thích nghi không hề nhỏ.
Thỏa thuận được ký kết giữa Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen và Tổng thống Trump trong bối cảnh cả hai bên đều có lý do chính trị để thể hiện sự hợp tác. Đối với EU, đây là cách để ngăn chặn một cuộc chiến thương mại mới nếu ông Trump tái áp thuế; còn với Mỹ, đặc biệt là dưới thời ông Trump, các thỏa thuận song phương mang tính áp đảo luôn là ưu tiên hàng đầu.
Tuy nhiên, cựu Giám đốc giao dịch năng lượng và hiện là Cố vấn độc lập tại Wideangle LNG, Jean-Christian Heintz nhận xét: “Tôi không xem đây là chiến thắng cho EU. Cuối cùng, quyết định vẫn sẽ thuộc về từng quốc gia thành viên và thị trường.”
