Sau 10 năm nữa, ô tô sẽ thay thế xe máy tại Việt Nam?

Ấn phẩm “Việt Nam: Đề xuất cho lộ trình và kế hoạch hành động quốc gia về chuyển đổi sang phương tiện giao thông chạy điện” của Ngân hàng Thế giới cho biết, tổng sản phẩm quốc nội (GDP) bình quân đầu người của Việt Nam đã tăng từ 1.684 USD năm 2010 lên 4.163 USD năm 2022. Trong giai đoạn này, tốc độ tăng trưởng bình quân hàng năm của thị trường ô tô là 15,2%, còn của xe máy là 7,2%.

Theo Ngân hàng Thế giới, giả sử với GDP bình quân đầu người của Việt Nam tăng như trong giai đoạn 2010-2022, dự báo, nhu cầu ô tô tiếp tục tăng trưởng cao, còn nhu cầu xe máy giảm dần. Doanh số bán ô tô dự kiến sẽ ngang bằng doanh số bán xe máy vào năm 2035, ở mức khoảng 1,5 triệu xe/năm. Sau đó, thị trường ô tô sẽ bước vào giai đoạn tăng trưởng theo cấp số nhân, thay thế xe máy để trở thành lựa chọn phương tiện giao thông chủ đạo, nhờ sự gia tăng về thu nhập của hộ gia đình.

Trong giai đoạn từ nay đến năm 2035, dự kiến có tổng cộng khoảng 32 triệu xe máy và 9,6 triệu ô tô được bán ra. Ngược lại, giai đoạn từ 2035-2050 sẽ có 9,6 triệu xe máy và gần 54 triệu ô tô bán ra. Nhu cầu về ô tô tăng vọt, trong khi nhu cầu về xe máy giảm mạnh.

Giả sử dân số Việt Nam tăng lên khoảng 128 triệu người vào năm 2050, tỷ lệ bình quân của xe máy sẽ rơi vào khoảng 20 chiếc trên 1.000 dân, trong khi đó tỷ lệ bình quân của ô tô sẽ là 312 chiếc trên 1.000 dân. Ngân hàng Thế giới dự báo, tổng doanh số bán ô tô con tại Việt Nam năm 2050 sẽ đạt khoảng 6,8 triệu xe/năm.

Bộ Công Thương cũng đưa ra dự báo, tốc độ tăng trưởng thị trường ô tô Việt Nam, giai đoạn từ 2031 - 2045 bình quân khoảng 11% - 12%/năm. Đến năm 2045, lượng ô tô tiêu thụ đạt từ 5 - 5,7 triệu xe/năm. Theo Bộ Công thương, dự báo thu nhập bình quân đầu người Việt Nam vào 2030 sẽ đạt 7.500 USD/năm và tăng dần tới 2045 đạt 18.000 USD/năm. Thu nhập tăng cao, người dân sẽ chuyển sang sử dụng ô tô làm phương tiện đi lại hàng ngày thay thế cho xe máy.

Vào tháng 7/2022, Thủ tướng Chính phủ Việt Nam đã phê duyệt “Chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí các-bon và khí mê-tan của ngành giao thông vận tải”, thông qua Quyết định 876/QĐ-TTg. Với giao thông đường bộ, Quyết định 876/QĐ-TTg của Chính phủ cũng đặt ra lộ trình: đến năm 2040, từng bước hạn chế tiến tới dừng sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu xe ô tô, xe mô tô, xe gắn máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch để sử dụng trong nước. Đến năm 2050, toàn bộ 100% phương tiện giao thông cơ giới đường bộ, chuyển đổi sang sử dụng điện, năng lượng xanh.

Với quy mô thị trường lớn và hướng tới giao thông xanh, sẽ mở ra cơ hội cho ô tô điện, ô tô sử dụng năng lượng sạch.

Hiện nay, Việt Nam mới có trên 5 triệu ô tô các loại đăng ký lưu hành, trong đó, xe con chiếm 67%, tương đương với tỷ lệ 50 xe/1.000 người dân. Đối với thị trường 100 triệu dân thì đây vẫn là một con số rất nhỏ. Nếu xét riêng về ô tô điện thì tỷ lệ còn nhỏ hơn rất nhiều. Tính đến nay, cả nước có chưa tới 100.000 ô tô điện đăng ký lưu hành, vì vậy dư địa phát triển là rất lớn.

Trước cơ hội lớn, cộng đồng doanh nghiệp đang chờ đợi một hệ thống chính sách đột phá, để đầu tư vào sản xuất, lắp ráp xe xanh trong dài hạn và thúc đẩy ngành công nghiệp ô tô Việt Nam phát triển.

Bộ Công Thương cũng đưa ra định hướng, tập trung vào dòng xe xanh. Đến năm 2030 tổng sản lượng xe sản xuất, lắp ráp trong nước đạt 600.000 - 700.000 chiếc, trong đó các dòng xe xanh chiếm khoảng 18% - 22%, tỉ lệ nội địa hóa linh kiện, phụ tùng đạt 55% - 60%. Đến 2045 tổng sản lượng xe nội địa đạt từ 4 - 4,6 triệu chiếc/năm, trong đó xe xanh chiếm 80% - 85%, tỉ lệ nội địa hóa linh kiện, phụ tùng đạt 80% - 85%.

Các chính sách dự kiến đề xuất là: kích cầu thị trường, ưu đãi thuế tiêu thụ đặc biệt, giảm lệ phí trước bạ, hỗ trợ người tiêu dùng; ưu đãi cho sản xuất linh kiện, phụ tùng... Đồng thời hỗ trợ phát triển cơ sở hạ tầng liên quan như trạm sạc điện, trạm nạp nhiên liệu dành cho xe xanh.